‘पोप’ हे पद केवळ कुणा एका धर्माच्या सर्वोच्च धर्मगुरूचे नसते. संयुक्त राष्ट्रांनी मान्यता दिलेल्या आणि संयुक्त राष्ट्रांच्या आमसभेत मतदान करू शकणाऱ्या ‘राष्ट्रां’पैकी ‘होली सी’चे राष्ट्रप्रमुखपदही पोपपदी असलेल्या व्यक्तीकडेच येते. दिवंगत पोप फ्रान्सिस यांच्यानंतर हे पद भूषवणाऱ्या व्यक्तीचे नाव गेल्या गुरुवारपर्यंत कार्डिनल रॉबर्ट प्रेव्होस्ट असे होते. पण त्या दिवशी निवड झाल्यापासून ते ‘पोप लिओ १४ वे’ म्हणून ओळखले जातात. नव्या पोपच्या निवडीची जुनी परंपरा पाळून काहीशा नाट्यपूर्ण प्रकारे ही निवड दीड दिवसांच्या खलबतांनंतर जाहीर झाली. मात्र त्यानंतरचे पहिलेच भाषण तीन भाषांमध्ये- लॅटिन आणि इटालियनसह स्पॅनिश भाषेतही- करून नवे पोप लिओ १४ वे यांनी मने जिंकली. पोप म्हणून रविवारी त्यांनी केलेले पहिले अधिकृत प्रवचन तर, भारत- पाकिस्तान शस्त्रसंधीबद्दलही समाधान व्यक्त करणारे होते.
पोप लिओ १४ वे यांच्या आधीचे पोप फ्रान्सिस यांनी या धर्माच्या बडिवारापेक्षा माणुसकी महत्त्वाची, हे तत्त्व आपल्या पदाचा योग्य वापर करून ठसवले होते. त्यामुळे ख्रिास्ती धर्मात त्याज्यच मानल्या जाणाऱ्या गर्भपात, समलैंगिकता अशा विषयांची चर्चा शक्य झाली; धर्मगुरूंकडून होणाऱ्या लैंगिक शोषणाच्या प्रकारांना मोठ्या प्रमाणात वाचा फुटली आणि काही प्रमाणात न्यायही केला गेला; महत्त्वाचे म्हणजे ‘ग्लोबल साउथ’ म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या- आजवर या ना त्या प्रकारे अन्याय आणि अभावाचा सामना करणाऱ्या देशांकडे पोप यांनी योग्यरीत्या लक्ष पुरवले. हा ‘कर्त्या सुधारका’चा वारसा नव्या पोपने सांभाळला नाही तरी चालेल, अशी मखलाशी फ्रान्सिस यांच्या निधनानंतर होऊ लागलेली असताना अखेर रॉबर्ट प्रेव्होस्ट यांची निवड पोपपदी होणे, हे तो वारसा पुढे जाईल अशी आशा वाढवणारे आहे!
अवघ्या चारपाच दिवसांत अशी खात्री कशी देता येईल, हा प्रश्न या संदर्भात रास्त असला तरी पोप लिओ १४ वे यांची वक्तव्ये आणि ते कार्डिनल प्रेव्होस्ट असताना त्यांना भेटलेल्या, त्यांच्या संपर्कात आलेल्या व्यक्तींनी सांगितलेले अनुभव यांमधून आशा वाढतेच. रॉबर्ट प्रेव्होस्ट हे शिकागोत १९५५ साली जन्मले, तरुणपणी खेळाडू होण्यापेक्षा धर्मगुरू होऊ अशा विचाराने सेमिनरीत दाखल झाले. गणित विषयात शास्त्रशाखेची पदवी आणि धर्मशिक्षणाचीही पदवी शिकागोतून मिळवून ते तिथल्याच शाळेत गणिताचे शिक्षक झाले. हे करताना त्यांचे ख्रिास्ती उच्चशिक्षण सुरूच होते. अखेर १९८२ मध्ये, वयाच्या २७ व्या वर्षी त्यांना धर्मगुरू म्हणून नेमण्यात आले. तीनच वर्षांत त्यांची नेमणूक पेरू या दक्षिण अमेरिकी देशात झाली. तिथे १९९८ पर्यंत – म्हणजे सुमारे एक तपभराचा काळ राहून त्यांनी त्या देशाचे नागरिकत्वही मिळवले. पण १९९८ मध्ये त्यांना त्यांच्या ऑगस्टिनियन पंथाचे अमेरिकेतील प्रमुखपद मिळाल्याने शिकागोत परतावे लागले. सन २००० मध्ये लैंगिक दुर्वर्तनाबद्दल एका धर्मगुरूला निलंबित करण्याचा त्यांचा निर्णय गाजला होता.
शिकागो, पेरूमधील गावे/ शहरे येथील सामाजिक परिस्थिती रॉबर्ट प्रेव्होस्ट यांनी जवळून पाहिली, पुढल्या काळात चर्चसमोरील नवनवी आव्हाने त्यांना जाणवली आणि या आव्हानांना सामोरे जाण्याचा पोप फ्रान्सिस यांचा मार्ग त्यांना सर्वाधिक भावला. त्यामुळेच, फ्रान्सिस यांचा माणुसकीचा वारसा ते पुढे नेतील अशा अपेक्षा आहेत.
