सेंट रॉक चर्च, गोखिवरे
मुंबई-अहमदाबाद महामार्गावरून वसईकडे येताना आपल्याला भेटणारे पहिलेवहिले चर्च म्हणजे ‘सेंट रॉक चर्च’ हे गोखिवरे गावात आहे. म्हणून त्याला वसई धर्मप्रांताचा गेटवे असे म्हणतात. हे चर्च हे संत रॉक याला समर्पित केले आहे.
आपल्याकडे १९ व्या शतकाच्या शेवटी व २० व्या शतकाच्या सुरवातीला सतत ८- १० वर्षे प्लेग या साथीच्या विकाराने काहूर माजवले होते. अनेक लोक आपले गाव सोडून शेता शिवारात अथवा डोंगर माथ्यावर जाऊन तिथे मंडप घालत आणि वस्ती करत. गावात कुणी मृत्यू झाल्याची वार्ता मिळायची ती विशिष्ट पद्धतीच्या घंटा नादाच्या आधारे. मृत्यू झालेला माणूस जर जवळचा नातेवाईक असेल तर हाताच्या बोटावर मोजण्याइतके नातेवाईक त्या अंत्यविधीला हजर राहत. दूरचे नातेवाईक अंत्यविधीला हजर राहत नसत, कारण आपणदेखील त्या साथीला बळी पडू, अशी भीती होती. वसईभर बरेच लोक या साथीच्या आजाराल बळी पडले. त्यांच्या स्मरणार्थ गावाच्या वेशीवर किंवा त्या कुटुंबाच्या जमिनीवर ‘प्लेगचा क्रुस’ या नावाने क्रॉस उभे राहिले. युरोपमध्येदेखील हा महामारीचा रोग कधी कधी थैमान घालत असे. रॉग नावाच्या एका तरुणाने हा विकार झालेल्यांची अपरिमित सेवा केली. त्यामुळे त्याच्या मृत्यूनंतर त्याला संत पद बहाल करण्यात आले. म्हणून जगाच्या पाठीवर जिथे प्लेगची साथ सुरू होते, तिथे संत रॉक याची भक्ती फोफावते. वसईमध्ये आलेल्या साथीच्या वेळी काही लोकांनी पश्चिमेकडे कायमचे स्थलांतर केले. त्यांनी संत रॉकची भक्ती आपल्या हृदयामध्ये जोपासली आणि त्यांनी तेथे संत रॉकच्या नावाने एक चर्च उभे केले. या चर्चच्या उभारणीत लाकडाचा व्यापार करणाऱ्या माणिकपूरच्या काही बांधवांचा सिंहाचा वाटा होता. कारण हे लोक जेव्हा लाकडे आणण्यासाठी जंगलामध्ये जात, तेव्हा बैलगाडीला जोडलेल्या बैलांना पाणी पाजण्यासाठी या गावाचा आधार घेत.
हे छोटेसे चर्च हे आर्च बिशप लिमा यांनी ८ जून १९३० रोजी उभे केले. या गावातील रहिवासी हे बहुसंख्येने मूळचे माणिकपूर गावचे. १९४३ मध्ये या चर्चला धर्मग्रामचा दर्जा प्राप्त झाला. माणिकपूर गावाचा कायापालट करणारे दूरदर्शी फादर नुबिओला हे या धर्मग्रामचे पहिले प्रमुख धर्मगुरू झाले.
गोखिवरा हे काही वर्षांपूर्वी छोटेसे खेडेगाव गाव होते. वसई रोड स्थानकाला ते जवळ असल्याने मोठय़ा वेगाने कायापालट होत असलेल्या शहरामध्ये हे गाव विलीन झाले. या गावात मराठी भाषक कुटुंबीयांबरोबर अन्य भाषकही सहभागी झाले. मराठीव्यतिरिक्त अन्य भाषांमध्ये उपासना साजरी व्हावी, अशी मागणी वारंवार होऊ लागली म्हणून गोखिवरा चर्च हे विस्तारित करून त्याला नवीन रूप देणे अपरिहारित ठरले. फादर ज्यो घोन्साल्विस यांच्या नेतृत्वाचा पुरेपूर फायदा घेऊन गोखिवरे गावाने एका भव्यदिव्य चर्चचे स्वप्न मनात रंगविले व ५-७ वर्षांच्या प्रयासाअंती ते साकार करून दाखवले. वसई धर्मप्रांताचे प्रवेशद्वार या ‘बिरुदा’ला शोभून दिसते. ३१ मे २००९ रोजी या भव्यदिव्य चर्चचे उद्घाटन बिशप थॉमस डाबरे यांच्या शुभ हस्ते संपन्न झाले.
हे चर्च माणिकपूरच्या चर्चचे एक उपांग आहे, असेच म्हटले पाहिजे. म्हणून माणिकपूर चर्च येथे कार्यरत असलेल्या जेजुईट्स फादर यांच्या अधिपत्याखाली चर्चचा व्यवहार चालतो. माणिकपुरच्या गावचे भाग्यविधाते व माणिकपूर अर्बन बँकेचे संस्थापक फादर नुबिओला यांनी जे इवलेसे रोप गोखिवरे गावात लावले, त्याचा महावृक्ष गगनाला जाऊन भिडला आहे, असेच म्हटले पाहिले. सध्या या चर्चमध्ये फादर मायकल अल्मेडा हे प्रमुख धर्मगुरू आहेत. तर धर्मग्रामात ८०० कुटुंबे असून त्यांची लोकसंख्या ३९८९ आहे.
कलात्मक इमारत
एरवी चर्चची इमारत आयताकृती असते, मात्र या चर्चची इमारत दोन आयतांना जोडणाऱ्या त्रिकोणाने जोडण्यात आली आहे. ही इमारत परंपरेपेक्षा थोडय़ा वेगळ्या स्वभावाची आहे. आतमध्ये जी कष्ट शिल्पाची कलाकुसर आहे, तिच्यात गिरीज येथील ख्यातनाम कलावंत यांनी आपले नैपुण्य पुरेपूर ओतले आहे. एकबाजूला माऊलीची मूर्ती आणि त्याच्या बाजूला संत रॉकची उठावदार मूर्ती या चर्चच्या शोभेमध्ये भर घालते.
