मुंबई: बहुप्रतीक्षित नॅशनल सिक्युरिटीज डिपॉझिटरी लिमिटेडची (एनएसडीएल) प्रारंभिक समभाग विक्री येत्या ३० जुलैपासून सुरू होणार आहे. पुढील दोन दिवस म्हणजेच १ ऑगस्टपर्यंत गुंतवणूकदारांना आयपीओसाठी अर्ज करता येईल. एनएसडीएल आयपीओच्या माध्यमातून ४,००० कोटी रुपयांची निधी उभारणी करणार आहे.
एनएसडीएलला विद्यमान महिन्यात आयपीओ खुला करणे बंधनकारक होते. कारण, कंपनीला बाजार नियामक सेबीकडून १४ ऑगस्टपर्यंत भांडवली बाजारात सूचिबद्ध होण्यासाठी मुदतवाढ मिळाली आहे. प्रस्तावित आयपीओच्या माध्यमातून नॅशनल स्टॉक एक्स्चेंज (एनएसई), स्टेट बँक आणि एचडीएफसी बँक यासारखे विद्यमान भागधारक एनएसडीएलमधील त्यांची आंशिक हिस्सेदारी ही समभाग विक्रीला खुले (ओएफएस) करून कमी करणार आहे. संपूर्ण ओएफएस प्रकारचा हा आयपीओ असल्याने, एनएसडीएलला या माध्यमातून उभारला जाणारा कोणताही निधी मिळणार नाही. सेबीकडे दाखल केलेल्या मसुदा प्रस्तावानुसार, कंपनी या ‘आयपीओ’तून विद्यमान भागधारकांकडील ५.०१ कोटी समभाग विक्रीसाठी उपलब्ध करणार आहे.
भारतात समभागांचे ‘डिमटेरियलायझेशन’ (डिमॅट) करण्यात आले, त्यात या एनएसडीएलने महत्त्वाची भूमिका बजावली. १९९६ मध्ये डिपॉझिटरी कायदा आल्यानंतर नॅशनल सिक्युरिटी डिपॉझिट लिमिटेड या कंपनीची स्थापना झाली. आज भारतातील दोनपैकी एक अग्रणी रोखे भांडार (डिपॉझिटरी) म्हणून ही कंपनी कार्यरत आहे. सेंट्रल डिपॉझिटरी सर्व्हिसेस (सीडीएसएल) ही देशातील दुसरी एक डिपॉझिटरीचे समभाग हे २०१७ मध्ये एनएसईवर सूचिबद्ध झाले आहेत.
कामगिरी कशी?
आर्थिक वर्ष २०२४-२५ मध्ये, डिपॉझिटरीचा निव्वळ नफा २४.५७ टक्क्यांनी वाढून ३४३ कोटी रुपये झाला आणि एकूण उत्पन्न १,५३५ कोटी रुपये झाले, जे आर्थिक वर्ष २०२३-२४ च्या तुलनेत १२.४१ टक्के अधिक आहे. शिवाय देशात सध्या सीडीएसएल आणि एनएसडीएल हे आघाडीचे रोखे भांडार आहेत.
एनएसडीएलला सूचिबद्धता बंधनकारक
सेबीच्या नियमांनुसार, कोणतीही संस्था डिपॉझिटरी कंपनीमध्ये १५ टक्क्यांपेक्षा जास्त समभाग ठेवू शकत नाही. सेबीच्या नियमांचे पालन करण्यासाठी एनएसडीएलचे प्रमुख भागधारक, आयडीबीआय बँक आणि एनएसई यांना कंपनीतील त्यांचा हिस्सा १५ टक्क्यांपेक्षा कमी करावा लागणार आहे. सध्या, एनएसडीएलमध्ये आयडीबीआयची २६.१० टक्के आणि एनएसईची २४ टक्के हिस्सेदारी आहे.
असूचिबद्ध बाजारात समभागात ६ टक्के घसरण
आघाडीचे रोखे भांडार असलेल्या एनएसडीएलचे समभाग ‘प्री-आयपीओ’ बाजारामध्ये गुरुवारच्या सत्रात ६ टक्क्यांनी घसरले आहेत. असूचिबद्ध बाजारात एनएसडीएलचा समभाग १,०२५ रुपयांच्या आसपास व्यवहार करत आहे. प्रारंभिक समभाग विक्रीपूर्वी समभागांची मागणी वाढल्याने एनएसडीएलचा समभाग असूचिबद्ध बाजारात वधारला होता.
एचडीबी फायनान्शियल सर्व्हिसेसने गुंतवणूकदारांचे डोळे उघडल्यामुळे एनएसडीएलचे अधिक वास्तववादी मूल्यांकन झाले आहे, असे वेल्थ विस्डम इंडियाचे संस्थापक आणि व्यवस्थापकीय संचालक कृष्णा पटवारी म्हणाले. एनएसडीएलच्या असूचिबद्ध समभागांचे मूल्य मोठ्या प्रमाणात वाढत होते. मात्र एचडीबी फायनान्शियल्सच्या आयपीओचा एनएसडीएलच्या असूचिबद्ध समभागांच्या किमतीवर परिणाम झाला.
