साहस जोपासण्यासाठी..

कोणत्याही क्षेत्रात आगेकूच करण्यासाठी धाडस आणि त्या अनुषंगाने शारीरिक तंदुरुस्तीचा भाग हा तितकाच महत्त्वाचा असतो. सुदृढ शरीर हे प्रसन्न व्यक्तिमत्त्व आणि काम तडीस नेण्यासाठी सदैव तत्पर असते. डोंगराळ वाटेने शिखरावर पोहोचल्यावर झालेला आनंद चित्रित करण्यात जे सुख असते, ते वर्णनापलीकडचे असते. आडरानात, दऱ्याखोऱ्यांत, डोंगराच्या कुशीत, घनदाट जंगलात बरंच काही सामावलेलं असतं.. पण हे सर्व बघण्यासाठी, उपभोगण्यासाठी लागते धाडस, चिकाटी. वेळप्रसंगी एकटंदुकटं राहण्याची तयारी. अशा  प्रकारच्या धाडसांसाठी साहस शिबिरांतून प्रशिक्षण घेणे अत्यावश्यक असते. प्रस्तरारोहण, रिव्हर क्रॉसिंग, रॅपलिंग, तंबू उभारणे, पोहणे, चालणे, धावणे हे सारे योग्य मार्गदर्शनाशिवाय करणे धोक्याचे ठरू शकते. त्यासाठी योग्य प्रशिक्षक अथवा संस्थांद्वारे अशा प्रकारचे मार्गदर्शन संपादन करू शकता. याचे रीतसर मार्गदर्शन मिळाल्यानंतर त्यात करिअर करणेही शक्य ठरते. अनेक कंपन्या, शाळा, महाविद्यालयांमधून यासंबंधीची आवड असणाऱ्यांना मार्गदर्शन मिळण्याची सुविधा उपलब्ध असते. याकरिता प्रशिक्षकाने स्वत: विविध प्रकारचे प्रशिक्षण घेणे गरजेचे आहे. कारण अशा साहस शिबिरांच्या वेळेस इतरांच्या जीवाची काळजी तर घ्यावीच लागते, पण स्वत:ची काळजीसुद्धा घ्यावी लागते. त्यामुळे अशा प्रकारची जोखीम स्वीकारण्यापूर्वी त्यातील धोके ओळखणे खूप महत्त्वाचे आहे. त्यात मॅप रीडिंग, नॉट मेकिंग, रोप, क्लॅम्प्स तत्सम साहित्याची ओळख, पारख तसेच जंगलातील विविध प्राणी, कीटकांची माहिती यांचा सखोल अभ्यास, हवामानातील बदलांचे अचूक अंदाज, कपडे, खाणे-पिणे यात करावे लागणारे बदल, सोबत असलेल्या आपल्या सहकाऱ्यांची क्षमता ओळखणे, वेळप्रसंगी संकट आल्यास किंवा हातघाईचे प्रसंग आल्यास त्याला शांतपणे हाताळणे अशा प्रकारचे चौफेर ज्ञान असलेले व्यक्तिमत्त्व असणे गरजेचे असते व अशा साहस शिबिरांमधून ते अधिकच खुलत जाते. आपल्या ज्ञानात पदोपदी नवीन अनुभवांची भरच पडत असते. जनावरांची पावले ओळखणे, त्यांचा मागोवा घेणे, त्यांचे स्वभाव ओळखणे, विषारी-बिनविषारी प्रकार ओळखता येणे महत्त्वाचे ठरते. वेगवेगळ्या वनस्पतींची माहिती, कठीण परिस्थितीत घ्यावे लागणारे निर्णय, शारीरिक क्षमतांची पारख, संभाषणकौशल्य, संघटनात्मक निर्णय, समूहात शिस्तीची सवय लावणे, मुलांमध्ये साहसाची लहान-लहान खेळांत आवड निर्माण करणे आवश्यक ठरते. मोठय़ांमध्ये संघटनशक्ती साधण्यासाठी सांघिक कार्याचे महत्त्व पटवणे. या सर्व गोष्टी योग्य प्रशिक्षणानेच साध्य होऊ शकतात. ज्याचा दैनंदिन आयुष्यात उपयोग होतो. गिर्यारोहणाचे विविध प्रकार यात मोडतात. अनेक संस्था असे उपक्रम राबवत असतात. यूथ होस्टेल, ट्रेकर्स क्लब, ट्रॅक अलाँगसारख्या संघटना मान्यताप्राप्त प्रशिक्षण देतात. जर निसर्गाची आवड असेल, तर असे प्रशिक्षण सतत ऑक्सिजन देणारे ठरते. एक वेगळे करिअर करण्याचा आत्मविश्वास देते. शिवाय तुमची चित्रकला, छायाचित्रणाची आवड पूर्ण करण्यास भरपूर वावदेखील मिळतो. भटकंती करताना लागणारे खाद्यपदार्थाचे डबे, पाण्याच्या बाटल्या, फळांचे रस, औषधांची झाकणे, ग्लुकोजचे डबे, कॉर्नफ्लेक्सचे बॉक्स, एक ना अनेक वस्तू बाळगल्यानंतर त्याचा होणारा कचरा व निसर्गात मिळणारा सुका कचरा, सुंदर जाळ्या, सापाची कात, सुके गवत, शंख-शिंपले, रंगीत दगड यांनी भरलेली बॅग तशीच परत घरी आणायला लागणारी ताकद तर हवीच आणि हवे सुव्यवस्थापन करण्याचे कौशल्य!