दिल्लीवासीयांचे आयुर्मान ११ वर्षांनी घटण्याची भीती; दिल्ली जगातील सर्वाधिक प्रदूषित शहर, शिकागो विद्यापीठाचा अहवाल

शिकागो विद्यापीठाच्या ‘एनर्जी पॉलिसी इन्स्टिटय़ूट’ने हा अहवाल प्रसिद्ध केला आहे. या अहवालानुसार ‘डब्ल्यूएचओ’ने निश्चित केलेल्या प्रदूषणमर्यादा दिल्लीत भेदली जात असून, तेथील प्रदूषणाची सध्याची पातळी कायम राहिल्यास, एक कोटी ८० लाख दिल्लीवासीयांचे सरासरी आयुर्मान ११.९ वर्षांनी आणि राष्ट्रीय मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार सरासरी ८.५ वर्षांनी घटण्याचा धोका आहे. पंजाबमधील पठाणकोट या सर्वात कमी प्रदूषित जिल्ह्यातही ‘डब्ल्यूएचओ’च्या (पान ४ वर) (पान १ वरून) मर्यादेपेक्षा सूक्ष्म कणांचे प्रदूषण सात पटींनी जास्त आहे. सध्याचा हाच स्तर येथे कायम राहिल्यास तेथील नागरिकांचेही आयुर्मान ३.१ वर्षांनी घटू शकते, असे अहवालात नमूद करण्यात आले आहे.

हेही वाचा >>> कॅलिफोर्नियात जातिभेदविरोधी विधेयकाला मंजुरी; अमेरिकेतील पहिलेच राज्य

भारताच्या लोकसंख्येपैकी ६७.४ टक्के लोक हे देशाने निश्चित केलेल्या राष्ट्रीय वायू गुणवत्ता मानक-४० मायक्रोग्रॅम प्रति घनमीटरपेक्षा जास्त असलेल्या ठिकाणी वास्तव्यास आहेत. ‘डब्ल्यूएचओ’ने निश्चित केलेल्या ५ मायक्रोग्रॅम प्रति घनमीटर या मर्यादेतील आयुर्मानाच्या तुलनेत भारतातील हवेतील सूक्ष्म कणांचे प्रदूषण (पार्टिक्युलेट मॅटर २.५) भारतीयांचे सरासरी आयुर्मान पाच वर्षे तीन महिन्यांनी घटवते. 

भारतातील सरासरी वार्षिक कण प्रदूषण (पार्टिक्युलेट मॅटर-पीएम) १९९८ ते २०२१ पर्यंत ६७.७ टक्क्यांनी वाढले. त्यामुळे सरासरी आयुर्मान २.३ वर्षांनी घटले. २०१३ ते २०२१ या कालावधीत जगातील ५९.१ टक्के प्रदूषणवाढीसाठी भारत जबाबदार होता, असेही अहवालात नमूद करण्यात आले आहे. भारताच्या उत्तर भागातील मैदानी प्रदेशांतील सर्वाधिक प्रदूषित भागात सध्याची प्रदूषण पातळी कायम राहिल्यास ५२ कोटी १२ लाख नागरिक किंवा देशाच्या ३८.९ टक्के लोकसंख्येचे आयुर्मान ‘डब्ल्यूएचओ’च्या मर्यादेच्या तुलनेत आठ वर्षे आणि राष्ट्रीय मार्गदर्शक तत्त्वांच्या तुलनेत ४.५ वर्षांनी कमी होण्याची शक्यता आहे.

जागतिक धोका काय?

वायू प्रदूषण हा मानवी आरोग्यासाठी जगातील सर्वात मोठा बाह्य धोका आहे. परंतु, जागतिक आयुर्मानाचा विचार करता त्याचा सर्वाधिक नकारात्मक परिणाम अवघ्या सहा देशांवर पडत आहे. त्यात भारतासह बांगलादेश, पाकिस्तान, चीन, नायजेरिया आणि इंडोनेशिया यांचा समावेश आहे. जागतिक आरोग्य संघटनेच्या मार्गदर्शक तत्त्वांची पूर्तता करण्यासाठी जर जगाने सूक्ष्म कणांचे प्रदूषण (पीएम २.५) कायमचे कमी केले तर सरासरी मानवी आयुर्मान २.३ वर्षांनी वाढेल.

अहवालात काय?

* धोकादायक कण प्रदूषण असलेल्या भागांत एक अब्ज तीन कोटी भारतीयांचे वास्तव्य.

* पठाणकोट या सर्वात कमी प्रदूषित जिल्ह्यातही मर्यादेपेक्षा कण प्रदूषण सात पटींनी जास्त.

* भारताच्या उत्तरेतील मैदानी प्रदेशांत प्रदूषण पातळी सर्वाधिक

* २०१३ ते २०२१ मध्ये जगातील ५९.१ टक्के प्रदूषणवाढीसाठी भारत जबाबदार.