Gold or Silver SIP: यंदा दसरा-दिवाळीत सोने खरेदी करावी की, चांदीची SIP हा शहाणपणाचा पर्याय ठरेल?

परंतु, गुंतवणूकदारांच्या दृष्टीने ही स्थिती ‘दुधारी तलवारीसारखी’ असते. एकीकडे मागणी वाढल्यामुळे सोन्याच्या किंमती वाढतात, तर दुसरीकडे या दरवाढीतला काही भाग प्रत्यक्ष आर्थिक मूलभूत कारणांपेक्षा फक्त हंगामी प्रीमियम किंवा सट्टेबाजांच्या प्रवाहामुळे असतो. त्यामुळे २०२५ मध्ये महत्त्वाचा प्रश्न असा आहे की, आपण सोनं खरेदी करावं का? की थोड थांबावं? की मग थेट सिल्व्हर SIP हा अधिक योग्य पर्याय ठरेल?

सोन्याच्या दरात वाढ होण्यामागील प्रमुख कारणं कोणती?

• गेल्या काही महिन्यांत सोन्याचे दर विक्रमी पातळीवर पोहोचले आहेत. या वाढीला अनेक घटक कारणीभूत आहेत.
• जागतिक अनिश्चितता आणि सुरक्षित गुंतवणुकीची मागणी.
• महागाई, भूराजकीय अस्थिरता आणि व्याजदरांबाबतचा गोंधळ यामुळे भांडवलाचा काही भाग सोन्याकडे ‘हेज’ म्हणून वळतो.
• कमकुवत होत जाणारा डॉलर: डॉलरचा दर घसरल्यास जागतिक खरेदीदारांसाठी सोनं तुलनेनं अधिक आकर्षक ठरतं.
• घरगुती मागणी आणि सणासुदीची खरेदी: भारतात घरगुती खरेदी आणि सणावाराची परंपरा स्थानिक पातळीवर सोन्याच्या दरांवर चढता दबाव आणते.
• केंद्रीय बँकांची खरेदी: जगभरातील केंद्रीय बँका अजूनही सोनं खरेदी करत आहेत, त्यामुळे सोन्याची मागणी टिकून राहते.
• मर्यादित पर्याय: निश्चित उत्पन्न देणाऱ्या गुंतवणुकींचे परतावे कमी झाल्यास, कमी नफा देणाऱ्या मालमत्तांच्या तुलनेत सोनं अधिक आकर्षक ठरू लागतं.

तरीही सोनं पूर्णपणे जोखमीपासून मुक्त नाही. व्याजदरात वाढ, मजबूत होत जाणारा डॉलर किंवा सणासुदीच्या काळात होणारी नफा-वसुली यामुळे दरवाढ कमी होऊ शकते किंवा काही प्रमाणात घसरणही होऊ शकते. तज्ज्ञांचा सल्ला असा आहे की, फक्त हंगामी उत्साहावर आधारून सोनं खरेदी करणं धोकादायक ठरू शकतं. खरेदी करताना ते आपल्या गुंतवणूक पोर्टफोलिओला योग्य ठरते का याची खात्री करणं महत्त्वाचं आहे, केवळ बाजारातील चर्चेच्या मागे धावणं शहाणपणाचं नाही.

सिल्व्हर SIP हे सोन्याला पर्याय ठरू शकतं का?

सोन्याच्या तुलनेत चांदीला अधिक अस्थिर, अधिक चक्रीय मानलं जातं, पण औद्योगिक मागणी वाढली की, त्यातून चांगला नफा मिळण्याची शक्यता असते. सिल्व्हर SIP (Systematic Investment Plan) म्हणजे सिल्व्हर ETF किंवा चांदीवर आधारित फंडांद्वारे नियमित गुंतवणूक ही पद्धत वेळोवेळी गुंतवणूक वाढवून अस्थिरतेचा परिणाम कमी करू शकते.

चांदीत गुंतवणुकीचे फायदे

• कमी प्रारंभिक खर्च: सोन्यापेक्षा चांदी स्वस्त असल्यामुळे लहान रकमेतही गुंतवणूक सुरू करता येते.
• जास्त परतावा मिळण्याची संधी: इलेक्ट्रॉनिक्स, सौर पॅनेल्स अशा औद्योगिक मागणीच्या काळात चांदी सोन्यापेक्षाही चांगला परतावा देऊ शकते.
• चांदीचं जोखीम-परतावा स्वरूप सोन्यापेक्षा थोडं वेगळं आहे, त्यामुळे पोर्टफोलिओला वेगळ्या प्रकारचं संतुलन मिळू शकतं.

तोटे आणि जोखीम:

• जास्त अस्थिरता: चांदीचे दर मागणी आणि व्यापक आर्थिक परिस्थितीनुसार मोठ्या प्रमाणात बदलतात.
• औद्योगिक अवलंबित्व: चांदीचा मोठा वापर उद्योग आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रात असल्याने या क्षेत्रात मंदी आली तर किंमती घसरू शकतात.
• तरलतेचा प्रश्न: सिल्व्हर ETF किंवा उत्पादने सोन्याच्या तुलनेत कमी ट्रेडिंग व्हॉल्युममध्ये व्यवहार होतात आणि त्यात खरेदी-विक्रीचा फरक (bid-ask spread) अधिक असू शकतो.
• म्हणूनच, सिल्व्हर SIP आकर्षक वाटू शकते. पण, त्यासाठी गुंतवणूकदारांकडे जोखीम पेलण्याची तयारी आणि औद्योगिक मागणीच्या चक्रांवर विश्वास असणं आवश्यक आहे.

या सणासुदीत कोणती गुंतवणूक योग्य ठरेल?

सोनं, चांदी किंवा दोन्हींपैकी कोणता पर्याय घ्यायचा हे ठरवण्यासाठी खालील काही गोष्टी उपयोगी ठरू शकतात:

१. कोअर + सॅटेलाइट पद्धत

सोनं हे तुमच्या पोर्टफोलिओतील कोअर किंवा सुरक्षित गुंतवणूक म्हणून ठेवा. तर चांदीचं SIP हा सॅटेलाइट किंवा वाढीव परताव्यासाठीचा टॅक्टिकल पर्याय ठेवा. अशाने सोन्यातून स्थैर्य आणि चांदीतून अतिरिक्त नफ्याची संधी मिळेल.

२. सोन्यात हळूहळू गुंतवणूक (Averaging)

सणाच्या आधी एकदम मोठी रक्कम सोन्यात गुंतवण्याऐवजी टप्प्याटप्प्याने खरेदी करा (उदा. दरमहिना किंवा दर आठवड्याला). यामुळे किंमत सरासरीवर येते आणि शिखरावर खरेदी करण्याचा धोका कमी होतो.

३. तांत्रिक आणि मूल्यांकनावर लक्ष ठेवा

सोनं जर दीर्घकालीन सरासरीपेक्षा खूप वरच्या पातळीवर असेल किंवा ‘ओव्हर-एक्स्टेंशन’ दाखवत असेल, तर गुंतवणूक मर्यादित ठेवा. उलट चांदीत जर मोठी घसरण झाली, तर SIP द्वारे त्या घसरणीचा फायदा घेत युनिट्स खरेदी करता येतील.

४. खर्च आणि उत्पादनप्रकार लक्षात घ्या

भौतिक सोनं (दागिने, नाणी) घेताना मेकिंग चार्जेस, शुद्धतेचा प्रश्न आणि साठवणीचा खर्च येतो. त्याऐवजी गोल्ड ETF, सार्वभौम सुवर्ण रोखे किंवा डिजिटल गोल्ड हे अधिक सोयीस्कर पर्याय ठरतात. हेच चांदीबाबतही लागू होतं . कमी शुल्क आणि अधिक तरलतेची उत्पादने निवडणं महत्त्वाचं आहे.

गुंतवणुकीपूर्वी लक्षात ठेवाव्यात अशा जोखीमा

• सणासुदीचा प्रीमियम: सणांच्या काळात सोन्याच्या दरात होणारी काही वाढ ही प्रत्यक्ष मूल्यातील नसून, तत्काळ उपलब्धतेसाठी किंवा भावनिक खरेदीसाठी दिला जाणारा प्रीमियम असतो.
• टायमिंगचा धोका: दर शिखरावर असताना खरेदी केल्यास, सणानंतर किंमती घसरल्यावर पश्चात्ताप होऊ शकतो.
• तरलता आणि एक्झिट खर्च: दागिन्यांच्या पुनर्विक्रीत नुकसान होऊ शकतं; तर डिजिटल गोल्ड किंवा ETF पर्यायांमुळे बाहेर पडणं तुलनेनं सोपं आणि लवचिक असतं.
• मॅक्रो बदल: व्याजदर वाढले किंवा डॉलरला बळ मिळालं, तर सोनं आणि चांदी दोघांवरही दबाव येऊ शकतो.
• औद्योगिक मंदी: चांदीच्या बाबतीत, उद्योग किंवा तंत्रज्ञान क्षेत्रातील मागणी कमी झाली, तर तिचा परफॉर्मन्स लक्षणीयरीत्या घसरू शकतो.

गुंतवणूक करायचंच ठरवल्यास काही व्यवहार्य टिप्स

• टप्प्याटप्प्याने खरेदी करा: एकदम मोठी रक्कम न गुंतवता SIP किंवा हळूहळू खरेदी (phased purchase) करा.
• पेपर किंवा डिजिटल पर्याय निवडा: सोनं-चांदीत ETF, डिजिटल गोल्ड, सार्वभौम सुवर्ण रोखे यांसारख्या साधनांत गुंतवणूक करा. हे अधिक पारदर्शक, कमी खर्चिक आणि एक्झिट करायला सोपे आहेत.
• फक्त सण किंवा शुभमुहूर्तावर अवलंबून राहू नका: खरेदीचा निर्णय तुमची आर्थिक उद्दिष्टं आणि पोर्टफोलिओच्या संतुलनावर आधारित असावा.
• मॅक्रो संकेतांवर लक्ष ठेवा: व्याजदर, चलनातील चढ-उतार, औद्योगिक मागणी यांवर बारकाईनं लक्ष द्या.
• संपूर्ण गुंतवणूक सोन्या-चांदीत नको: सोनं-चांदी हे पोर्टफोलिओच्या फक्त ५–१५% भागापुरते मर्यादित ठेवा, जोखीम सहनशक्तीनुसार हे प्रमाण ठरवा.
• सुधारण्यास वाव ठेवा: तुमचं लक्ष्य गाठलं गेलं किंवा बाजारात तीव्र उलटफेर झाला, तर stop-loss किंवा एक्झिट पातळी ठरवून ठेवा.
• थोडक्यात, सोनं-चांदी ही पोर्टफोलिओची पूरक गुंतवणूक असावी, मुख्य आधार नव्हे.

तज्ज्ञ आणि विश्लेषक काय म्हणतात?

• अलीकडील उद्योगाशी संबंधित टिप्पणी नुसार, सध्याची गतीमान परिस्थिती आणि जागतिक आर्थिक पार्श्वभूमी लक्षात घेता अनेक विश्लेषक सोनं अजूनही सणासुदीच्या काळात सुरक्षित पर्याय असल्याचं मानतात. मात्र, जवळपास सर्व तज्ज्ञ सावधगिरी बाळगण्याचा इशारा देतात, कारण सणानंतरच्या उच्चांकानंतर नफा-वसुली (profit booking) सुरू होण्याची शक्यता असते. काहींचं मत आहे की, आगामी तिमाहीत औद्योगिक मागणी परत वाढली तर चांदी अपेक्षेपेक्षा चांगलं परफॉर्म करू शकते.
• २०२५ हे मागील वर्षांप्रमाणे नाही, हा मुद्दा सतत अधोरेखित केला जात आहे. जागतिक व्याजदर, महागाई आणि पुरवठा-मागणीचं गणित अधिकच अनिश्चित झाल्याने अस्थिरतेची शक्यता वाढली आहे.
• यामुळे या सणासुदीत सोनं अजूनही आकर्षक ठरतंय. विशेषतः परंपरेला मान देणाऱ्या खरेदीदारांसाठी आणि अनिश्चिततेच्या काळात सुरक्षितता शोधणाऱ्या गुंतवणूकदारांसाठी हे महत्त्वाचं आहे. मात्र, याचा अर्थ असा नाही की सिल्व्हर SIP कडे दुर्लक्ष करावं. ज्या गुंतवणूकदारांकडे अधिक जोखीम पेलण्याची तयारी आहे आणि औद्योगिक वाढीच्या चक्रावर विश्वास आहे, त्यांच्यासाठी चांदीही चांगला परतावा देऊ शकते.
• शहाणपणाचं पाऊल म्हणजे, सोनं आणि चांदी या दोन्हींत संतुलित गुंतवणूक करणं, भावांच्या शिखरावर खरेदी करण्याचा मोह टाळणं आणि शिस्तबद्ध राहणं. कारण, शेवटी गुंतवणूक ही ‘योग्य वेळ साधण्या’बद्दल नसून, दीर्घकालीन उद्दिष्टं गाठण्यासाठी संतुलन, जोखीम नियंत्रण आणि स्थैर्य राखण्याबद्दल आहे.