कैलास मानसरोवर यात्रा तब्बल पाच वर्षांनंतर सुरू होणार; या यात्रेचे महत्त्व काय? भारत-चीन संबंध निवळले?

कैलास मानसरोवर यात्रा पुन्हा सुरू

भारत आणि चीन यांच्यातील बैठकीसाठी भारताचे परराष्ट्र सचिव विक्रम मिस्त्री हे २६ आणि २७ जानेवारी रोजी बीजिंग दौऱ्यावर गेले होते. कैलास मानसरोवर यात्रा पुन्हा सुरू करणे हे दोन्ही देशांमधील संबंध सुधारण्याच्या दृष्टीने महत्त्वाचे पाऊल मानले जात आहे. कोविड-१९ महामारीमुळे, तिबेटमधील कैलास पर्वत आणि मानसरोवर तलाव या क्षेत्रांचा समावेश असलेली यात्रा थांबवण्यात आली होती. साथीच्या रोगानंतर भारत आणि चीन यांच्यात निर्माण झालेल्या तणावाच्या पार्श्वभूमीवर, चीनच्या बाजूने कोणत्याही कराराचे नूतनीकरण केले गेले नाही. गलवान संघर्षानंतर परिस्थिती आणखीच चिघळली होती, त्यामुळे गेली पाच वर्षे ही यात्रा बंद होती. मात्र, आता कैलास मानसरोवर यात्रा पुन्हा सुरू करण्यावर दोन्ही देशांचे एकमत झाले आहे.

हेही वाचा : Saif Ali Khan Attack Case: गुन्हेगार शोधण्यासाठी बोटांच्या ठशांचा कसा उपयोग होतो?

कैलास मानसरोवर यात्रेचे महत्त्व

कैलास मानसरोवर हा जगातील सर्वात पवित्र पर्वतांपैकी एक म्हणून ओळखला जातो. हिमालयाच्या मध्यभागी असलेला हा पवित्र पर्वत शतकानुशतके टिकून आहे. हा पवित्र मानला जाणारा पर्वत तिबेटी, जैन आणि बौद्ध धर्मियांसाठी धार्मिक आणि आध्यात्मिकदृष्ट्या अत्यंत महत्त्वाचा आहे. तिबेटी मान्यतेनुसार, कैलास पर्वत याला ‘मेरू पर्वत’देखील म्हणतात. हा वैश्विक अक्ष आहे, जो स्वर्ग आणि पृथ्वीला जोडतो. पौराणिक कथेनुसार, या पर्वतावर डेमचॉक यांचे वास्तव्य असल्याचे सांगितले जाते.

जैन धर्मात मान्यता आहे की, पहिले तीर्थंकर (जैनांचे आध्यात्मिक उपदेशक) ऋषभनाथ यांना कैलास पर्वतावर ज्ञान प्राप्त झाले होते. ‘TripToTemples.com’नुसार, कैलास पर्वताला जैन साहित्यात ‘अष्टपद’ किंवा ‘आठ पायऱ्या’ असेही संबोधले जाते. त्यातून आत्मज्ञान आणि आध्यात्मिक प्रगतीचा मार्ग मोकळा होऊ शकतो, असेही म्हटले जाते. हिंदू धर्मियांनुसार २१,७७८ फूट उंच उभे असलेले, कैलास पर्वत देवी पार्वती आणि भगवान शिव यांचे स्वर्गीय घर आहे. अनेक लोकांचा असा विश्वास आहे की, शिव कैलास पर्वताच्या शिखरावर ध्यान करतात. पर्यटकांना भगवान शिव यांचे या पर्वतावर वास्तव्य असल्याचा अनेकदा भास झाल्याचे सांगितले जाते.

कैलास पर्वताला ‘पृथ्वीचे आध्यात्मिक केंद्र’देखील म्हटले जाते. हिंदू ग्रंथांनुसार, कैलास मानसरोवर तलाव किंवा मानसरोवर झील, कैलास पर्वताच्या दक्षिणेकडील पायथ्याशी वसलेले आहे. हा तलाव प्रथम भगवान ब्रह्मदेवाला त्यांच्या मनात दिसला होता, त्यानंतर तो पृथ्वीवर साकार झाला, असे सांगितले जाते. हा तलाव सतीच्या ५१ शक्तिपीठांपैकी एक असल्याचे म्हटले जाते. अशी मान्यता आहे की, देवी सतीचे हात मानसरोवराजवळ पडले होते. कैलास मानसरोवर यात्रा ही अध्यात्मिक तीर्थयात्रेपेक्षा अधिक आहे.

ही यात्रा म्हणजे कैलास पर्वताच्या दर्शनासाठी आणि भगवान शिवाच्या कृपेसाठी असंख्य शिवभक्तांच्या आत्मियतेचा विषय आहे. ही यात्रा म्हणजे मोक्षाचा मार्ग मानला जातो. मानसरोवराभोवती यात्रेकरू ‘कैलास कोरा’ किंवा ‘कैलास परिक्रमा’ करतात, ज्याला पूर्ण होण्यासाठी सुमारे अडीच ते तीन दिवस लागतात. परंतु, अनेक धर्मांमध्ये पर्वत पूजनीय असल्याने त्यावर चढण्याची कोणालाही परवानगी नाही.

कैलास पर्वताचे रहस्य

पवित्र पर्वताविषयी अनेक रहस्य असल्याचे सांगितले जाते. वर्षानुवर्षे कैलास पर्वताचा अभ्यास करणाऱ्या शास्त्रज्ञांना गूढ गोष्टींनी भुरळ घातली आहे, ‘नासा’ने भगवान शिवाचे हसतमुख रूप दाखविणाऱ्या पर्वताचे उपग्रह फोटो काढले आहेत. कैलास पर्वतावर पोहोचल्यानंतर १२ तासांच्या आत केस आणि नखे असामान्य वाढल्याचा अनुभव अनेकांनी नोंदवला आहे. या पर्वताचा पिरॅमिडल आकार हा प्राचीन सभ्यतेचा दुवा असल्याचे सूचित करतो. तसेच, कैलास पर्वताची अस्पृश्य स्थिती अजूनही अस्पष्ट आहे. याव्यतिरिक्त, जेव्हा उन्हाळ्यात बर्फ वितळतो तेव्हा एक अद्वितीय आवाज तयार होतो. हा भगवान शिवाच्या डमरूचा आवाज असल्याचे मानले जाते.

हेही वाचा : छत्रपती संभाजी महाराजांच्या आयुष्यावर बेतलेल्या ‘छावा’ चित्रपटातली ती दृश्यं का कापली जाणार?

दोन देशांतील संबंधात सुधार?

कझान येथील ऑक्टोबरच्या बैठकीत चीनचे अध्यक्ष शी जिनपिंग आणि पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी भारत-चीन द्विपक्षीय संबंधांच्या स्थितीवर चर्चा केली आणि संबंध पुनर्संचयित व स्थिर करण्यासाठी काही लोककेंद्रित उपायांचा अवलंब करण्याचा निर्णय घेतला. याव्यतिरिक्त, दोन्ही देशांदरम्यान थेट उड्डाणे आणि व्हिसा जारी करण्याचा तत्त्वत: करार झाला. परराष्ट्र सचिवांमधील बैठकीमुळे दोन्ही राष्ट्रांमधील थेट विमानसेवा पुन्हा सुरू झाली आहे. याच पार्श्वभूमीवर दोन्ही देशांच्या बाजूंच्या आवश्यक तांत्रिक अधिकाऱ्यांकडून वाटाघाटी केल्या जाणार आहेत. भारत-चीनमधील तज्ज्ञांमध्ये होणाऱ्या पुढील बैठकीत जलवैज्ञानिक डेटा तरतूद आणि सीमापार नद्यांशी संबंधित इतर सहकार्य पुन्हा सुरू करण्यावरदेखील चर्चा केली जाणार आहे.