वर्ल्डकपसाठी ऑस्ट्रेलियाच्या निवडसमितीने संघ जाहीर केला. संघात निवड न झालेल्या खेळाडूंमधलं एक नाव होतं मार्नस लबूशेनचं. बदली खेळाडू म्हणून आलेल्या लबूशेनने वर्ल्डकपच्या अंतिम लढतीत संयमी अर्धशतक झळकावलं. न्यूझीलंडविरुद्धच्या लढतीत लबूशेननेच्या क्षेत्ररक्षणाच्या बळावर ऑस्ट्रेलियाने थरारक विजय मिळवला होता.
सातत्याने धावा करणाऱ्या लबूशेनची बॅट यंदाच्या वर्षात रुसली होती. त्यामुळे निवडसमितीने लबूशेनचा विचार केला नाही. पण वर्ल्डकपपूर्वी ऑस्ट्रेलियाचा संघ दक्षिण आफ्रिकेच्या दौऱ्यावर जाणार होता. प्रमुख खेळाडू दुखापतग्रस्त झाल्याने लबूशेन या दौऱ्याचा भाग झाला. वर्ल्डकपसाठी निवड न झाल्याने लबूशेनच्या मनात नाराजी होती. ही नाराजी लबूशेनने बॅटच्या माध्यमातून बाहेर काढली.
पहिल्याच लढतीत संघ अडचणीत सापडलेला असताना लबूशेनने नाबाद ८० धावांची खेळी करुन ऑस्ट्रेलियाला जिंकून दिलं. दुसऱ्या सामन्यात त्याहीपेक्षा चांगला खेळ करत लबूशेनने शतकी खेळी साकारली. तिसऱ्या आणि चौथ्या सामन्यात लबूशेनला मोठी खेळी करता आली नाही. पाचव्या सामन्यात ४४ धावांची उपयुक्त खेळी केली. या कामगिरीनंतरही लबूशेनची वर्ल्डकपसाठी निवड होणार नव्हती. पण त्याने खुंटा बळकट केला. वर्ल्डकप काळात प्रत्येक संघ ट्रॅव्हलिंग रिझर्व्ह अर्थात राखीव खेळाडूंची फळी बरोबर घेऊन फिरतो. हे खेळाडू संघ राहतो त्या हॉटेलात असतात, सरावही करतात पण प्रत्यक्ष सामन्यावेळी नसतात. लबूशेन भारतात ‘ट्रॅव्हलिंग रिझर्व्ह’ म्हणून दाखल झाला.
ऑस्ट्रेलियाचा फिरकीपटू अॅश्टन अगर दुखापतीमुळे वर्ल्डकपमध्ये खेळू शकणार नसल्याचं स्पष्ट झालं. अगरच्या ऐवजी फिरकीपटू किंवा गोलंदाज संघात घेतला जाईल अशी शक्यता होती. मात्र निवडसमितीने फलंदाज आणि कामचलाऊ फिरकीपटू असलेल्या लबूशेनला संघात समाविष्ट करत सगळ्यांनाच आश्चर्याचा धक्का दिला. या निर्णयामुळे लबूशेन राखीव खेळाडूंमधून एकदम मुख्य संघात आला. पण अशी बदली संधी मिळणं लबूशेनसाठी नवीन नाही. लबूशेनचा आतापर्यंतचा प्रवास अशाच बदली संधीमधूनच झाला आहे.
लबूशेनने ४३ कसोटी, ४१ वनडे आणि एकमेव ट्वेन्टी-२० सामन्यात ऑस्ट्रेलियाचं प्रतिनिधित्व केलं आहे. कसोटी संघात तो संघाचा अविभाज्य खेळाडू आहे. वनडेत तो हळूहळू स्थिरावत आहे.
बदली क्षेत्ररक्षक म्हणून आला आणि थरारक झेल टिपला
वर्ष 2014. भारत-ऑस्ट्रेलिया टेस्ट. ब्रिस्बेनचं मैदान. भारताचा वेगवान गोलंदाज बॉलर वरुण आरोन खेळत होता. नॅथन लियॉन बॉलिंग करत होता. स्पिनर बॉलिंग करत असल्याने आणि टेलएंडर बॅटिंग करत असल्याने शॉर्टलेगला (बॅट्समनच्या अगदी बाजूला असलेला फिल्डर) माणूस तैनात करण्यात आला.
षटकादरम्यान बदली खेळाडू मैदानावर आला. त्यालाच शॉर्टलेगला उभं करण्यात आलं. वरुण आरोननं बॉल चेपायचा प्रयत्न केला मात्र बॉल त्याच्या डोक्यावर आकाशात उंचावला. शॉर्टलेगच्या त्या बदली खेळाडूने माशासारखी सुळकी मारली. तो दबा धरून बसलेला असताना, बॉल उडाला. त्याने वर उडी मारली आणि बॉल जमिनीवर पडणार त्याच्या सेकंदभर आधी साधूने हवेतून उदी काढावी तसा बॉल उचलला.
अवघ्या काही सेकंदात हा थरार घडला. टेलएंडरची विकेट असूनही त्या बदली खेळाडूने झेलसाठी सर्वस्व झोकून दिलं. वरुण आऊट झाला आणि ऑस्ट्रेलियन खेळाडूंनी त्या बदली खेळाडूचं भरभरून कौतुक केलं. त्या प्लेयरचं नाव होतं- मार्नस लबूशेन. त्यानंतर हा प्लेयर गायब झाला.
आणखी वाचा: डेव्हॉन कॉनवे-चांगल्या संधीच्या शोधात त्याने घर विकलं, गाडी विकली, देशही सोडला
स्टीव्हन स्मिथ जखमी झाला आणि बदली फलंदाज म्हणून संधी मिळाली
२०१८. अॅशेस मालिका. स्टीव्हन स्मिथने धावांची टांकसाळ उघडली होती. दुसरी टेस्ट, लॉर्ड्सचं मैदान. टेस्टदरम्यान रनमशीन स्मिथ जोफ्रा आर्चरच्या चेंडूवर जखमी झाला. आर्चरचा वेगवान चेंडू स्मिथच्या मानेवर बसला. स्मिथची बचावाची ढाल कमी पडली आणि तो जमिनीवर पडला. सगळ्यांच्या काळजात धस्स झालं.
फिलीप ह्यूजची आठवण झाली. स्मिथ सुरक्षित होता पण त्याची स्थिती चांगली नव्हती. उपचारांसाठी त्याला पॅव्हेलियनमध्ये नेण्यात आलं. बरं वाटू लागल्याने तो नंतर बॅटिंगला आला. ९२ धावांची खेळी केली. रात्र सरली. सकाळी स्मिथला त्रास जाणवू लागला. आपण शंभर टक्के फिट नाही हे त्याच्या लक्षात आलं.
दुसऱ्या इनिंग्जपूर्वी स्मिथच्या ऐवजी काँकशन सबस्टिट्यूट म्हणून मार्नस लबूशेनचं देण्यात आलं. क्रिकेटमधला हा नवा नियम. चेंडूचा मार लागून खेळाडू जखमी झाला आणि त्याला चक्कर, बेशुद्ध किंवा गंभीर दुखापत झाली असेल तर टीमला बदली खेळाडू खेळवता येतो. पण यासाठी ‘लाईक अ लाईक रिप्लेसमेंट’ असणं अनिवार्य असतं. यासाठी टीमने विनंती करावी लागते.
मॅचरेफरींनी परवानगी दिल्यानंतर हे अमलात येतं. लबूशेन नियमाप्रमाणे स्मिथचा बदली खेळाडू झाला. परंतु त्याला बॉलिंग करता येणार नव्हती. दुसऱ्या इनिंगमध्ये उस्मान ख्वाजा झटपट माघारी परतला आणि लबूशेन खेळायला उतरला. जोफ्रा आर्चरचा पहिला चेंडू तुफान वेगाने त्याच्या डोक्यावरून गेला. दुसरा बॉल थेट हेल्मेटवर जाऊन आदळला.
प्रचंड आघात हेल्मेट ग्रिलला जाणवला. स्मिथला चेंडू लागला म्हणून लबूशेनला पाठवलं. त्यालाही चेंडू लागला. मेडिकल टीमने तपासलं. प्रचंड वेगाने आदळलेल्या बॉलने लबूशेन लालबुंद झाला होता. त्याच्या चेहऱ्याच्या शिरा ताणल्या गेल्या होत्या. मार जोरदार होता पण गंभीर नव्हतं. हेल्मेट बदलून लबूशेन खेळायला तयार झाला. पदार्पण केल्यापासून खणखणीत म्हणता येईल असं त्याने काही केलं नव्हतं. ही संधी मिळाली तीही बदली खेळाडू म्हणून.
आता सिद्ध केलं नाही तर हकालपट्टी निश्चित याची जाणीव असलेल्या लबूशेनने त्या क्षणापासून धावांची पोतडीच उघडली.
ऑस्ट्रेलिया आणि इंग्लंड यांच्यातली अॅशेस मालिका म्हणजे कडवं द्वंद्व. स्टीव्हन स्मिथची बॅट तळपली आणि त्यानेच ऑस्ट्रेलियाच्या विजयाचा पाया रचला. ऐन भरात असणारा स्मिथ दुखापतग्रस्त झाला. अशा खेळाडूची जागा घेणं म्हणजे शिवधनुष्य पेलण्यासारखं. पण लबूशेनने हे आव्हान स्वीकारलं. तेव्हापासून लबूशेनने स्मिथचं शिष्यत्व स्वीकारलं ते कायमचंच.
मित्र दुखापतग्रस्त झाला, लबूशेन खेळायला पोहोचला
इंग्लड काऊंटी संघ ग्लॅमॉर्गनसाठी ऑस्ट्रेलियाचा शॉन मार्श खेळत होता. शॉनला दुखापत झाली. त्याला इंज्युरी कव्हर म्हणून ग्लॅमॉर्गनने लबूशेनला कॉन्ट्रॅक्ट दिलं. बदली खेळाडू म्हणून संधी मिळतेय याचा विचार न करता लबूशेनने हंगामात हजार धावा फटकावून काढल्या. ग्लॅमॉर्गनला खंबीर बॅट्समन मिळाला, लबूशेनचा इंग्लंडमध्ये खेळण्याचा सराव झाला.
संधी बदली खेळाडू म्हणून मिळतेय याचा लबूशेन विचार करत नाही. तो संधीचं सोनं करतो. लबूशेन हे नाव वेगळं आणि उच्चारायला कठीण वाटतं ना? स्वत:च्या नावाची ओळखीपासून लबूशेनचा संघर्ष सुरूच आहे. लबूशेन या नावावरुन खूप सारे मीम्स तयार झालेत.
नावाचा उच्चार कसा करायचा?
खुद्द क्रिकेट ऑस्ट्रेलियाने ‘how to pronounce Marnus Labuschange’ असा एक गंमतीदार व्हीडिओ तयार केला आहे. त्याच्या टीममेट्सना आता कसा उच्चार करायचं कळलंय परंतु प्रतिस्पर्ध्यांना अजूनही उमगलेलं नाही. प्रत्येकजण आपापल्या संदर्भ-आकलनानुसार त्याचं नाव उच्चारतात.
लबूशेनचा जन्म आफ्रिकेतला. क्लेर्स्कड्रॉप भागात तो लहानाचा मोठा झाला. आफ्रिकाना ही त्याची मातृभाषा. त्याचे वडील खाण उद्योगात काम करायचे. लबूशेन दहा वर्षांचा असताना कुटुंबासह त्यांनी ऑस्ट्रेलियाला स्थलांतर केलं. क्वीन्सलँडमध्ये ते सगळे राहू लागले. आफ्रिकेच्या संस्कृतीनुसार त्याच्या नावाचा उच्चार होतो लबूश्काना. पण आता लबूशेन हेच पक्कं झालंय. लबूशेनने जेव्हा पदार्पण केलं तेव्हा समालोचकांचाही त्याचं नाव उच्चारताना गोंधळ उडायचा.
हॉटस्पॉट ऑपरेटर
क्रिकेटपटू म्हणून घडत असताना 2009 मध्ये अॅशेस मालिकेदरम्यान ब्रिस्बेन टेस्टमध्ये लबूशेनने हॉटस्पॉट कॅमेरा ऑपरेटर म्हणून काम केलं. ‘हॉट स्पॉट’ हे क्रिकेटमधलं तंत्रज्ञान आहे. बॅट्समनची बॅट, ग्लोव्ह्ज, पॅड यांच्यापैकी कशाचा बॉलला संपर्क झाला आहे की नाही हे ठरवण्यासाठी इन्फ्रारेड इमेजिंग सिस्टम वापरली जाते त्याचं नाव ‘हॉट स्पॉट’. या यंत्रणेसाठी मैदानात अनेक कॅमेरे बसवले जातात. त्यापैकी एका कॅमेरा ऑपरेट करण्याची जबाबदारी लबूशेनने पार पाडली. या कामासाठी क्रिकेट आणि टेक्नॉलॉजी या दोन्हीचं ज्ञान आवश्यक होतं.
या कामादरम्यान लबूशेनने ऑस्ट्रेलियाच्या पीटर सिडलने घेतलेल्या हॅट्ट्रिकचा आनंदही लुटला. या कामासाठी त्याला चांगले पैसे मिळायचे. युवा खेळाडूसाठी ही रक्कम मोठी होती. त्याने तेही काम चोखपणे केलं. क्रिकेटपटू म्हणून वाटचाल सुरूच राहिली.
च्युइंग गम प्रेमी
फलंदाज फलंदाजी करताना एकाग्रतेसाठी वेगवेगळ्या गोष्टी करतात. लबूशेन फलंदाजी करताना नेहमी च्युइंग चघळत असतो. लहान मुलांना च्युइंग गम चघळताना त्याचा फुगा फुगवून दाखवायला आवडतो. लबूशेन मॅरेथॉन खेळीदरम्यान हेही करतो. लबूशेन फलंदाजीला आलाय आणि तोंडात च्युइंग गम नाही असं होत नाही.
सचिन तेंडुलकरने केलं होतं कौतुक
ऑस्ट्रेलियात वणवा पीडितांसाठीच्या चॅरिटी मॅचनिमित्त सचिन तेंडूलकर गेला असता त्याने लबूशेनची स्तुती केली होती. त्याच्या खेळात मी स्वतःलाच पाहिलं अशी दाद सचिन तेंडुलकरने दिली आहे. “अॅशेस मालिका मी पाहत होतो. जोफ्रा आर्चरचा बॉल मार्नस लबूशेनच्या हेल्मेटवर जाऊन आदळला तो मी पाहिला. त्यानंतर पुढची पंधरा मिनिटं लबूशेनने ज्या पध्दतीने बॅटिंग केली ते त्याच्या अव्वल दर्जाची साक्ष देणारं होतं. त्याचं तंत्रकौशल्य, पदलालित्य अफलातून होतं. त्याला पाहताना मी मलाच पाहतोय असा भास झाला. हा विशेष प्रतिभाशाली खेळाडू याचा मला प्रत्यय आला”, असं मास्टर ब्लास्टर क्रिकेटपटू सचिन तेंडुलकर यांनी म्हटलं आहे.
