अनेकदा मुली किंवा महिला खास प्रसंगी – जसे की परीक्षा, लग्न, प्रवास किंवा सण, मांगलिक कार्यक्रमाच्यावेळी मासिक पाळी येऊन नये यासाठी अस्वस्थ होतात. त्यामुळे त्या मासिक पाळी पुढे ढकलण्यासाठी अनेक महिला औषधं घेतात. मात्र अलीकडेच एक धक्कादायक घटना घडली आहे. १८ वर्षांच्या मुलीचा मासिक पाळी टाळण्यासाठी गोळी घेतल्यानंतर मृत्यू झाला आहे.
मासिक पाळी टाळण्यासाठी गोळ्या घेण्याबाबत डॉक्टरांनी दिला इशारा (Doctors warn against taking pills to prevent menstruation)
बेंगळुरूतील व्हॅस्क्युलर सर्जन डॉ. विवेकानंद यांनी सांगितले की, त्या मुलीने गोळी घेतल्यानंतर तिच्या पायाला सूज आणि तीव्र वेदना झाली. तपासात दिसून आले की, रक्तामध्ये गुठळी (ब्लड क्लॉट) तयार झाली होती. हा गुठळी फुफ्फुसांमध्ये किंवा मेंदूपर्यंत पोहोचल्यामुळे रक्तप्रवाह थांबतो आणि जीवाला धोका निर्माण होतो.
मासिक पाळी टाळण्यासाठी महिलांना या गोळ्या का घ्याव्या वाटतात? (Why do women want to take these pills to prevent menstruation?)
याबाबत दिल्लीतील इंद्रप्रस्थ अपोलो हॉस्पिटलच्या गायनॅकोलॉजिस्ट डॉ. नीलम सूरी सांगतात की, लग्न, प्रवास इत्यादी कोणत्याही खास प्रसंगी मासिक पाळी टाळण्यासाठी महिला अनेकदा औषधे घेतात. अशावेळी महिला अनेकदा मासिक पाळी टाळण्यासाठी या गोळ्यांचा वापर करतात. या गोळ्या सहज मिळतात, त्यामुळे अनेक मुली त्यांचा वापर करतात. मात्र डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय घेतल्यास धोका मोठा असतो. या औषधांमुळे रक्ताच्या गुठळ्या होण्याचा धोका वाढतो, ज्याला वैद्यकीय भाषेत डीप व्हेन थ्रोम्बोसिस (DVT) म्हणतात.
मासिक पाळी टाळण्यासाठी घेतल्या जाणाऱ्या गोळ्या कशा काम करतात? (How do menstruation prevention pills work?)
मासिक पाळी टाळण्याच्या औषधांमध्ये प्रोजेस्टेरॉन किंवा इस्ट्रोजेन सारख्या कृत्रिम हॉर्मोन्सचा वापर केला जातो, जे शरीरात प्रोजेस्टेरॉनची पातळी राखतात. यामुळे गर्भाशयातून रक्तप्रवाह बाहेर येणे टाळले जाते आणि मासिक पाळी थांबते. ही औषधे तुमच्या शरीराला “गर्भधारणेसारखी स्थिती” आणतात, ज्यामुळे मासिक पाळी रोखली जाते. या गोळ्या मासिक पाळीच्या काही दिवस आधी घेतल्या जातात. त्या सेवनाने प्रोजेस्टेरॉनची पातळी वाढते. या गोळ्या रक्तस्त्रावच्या वेळेत बदल करतात.
मासिक पाळी टाळण्यासाठी घेतल्या जाणाऱ्या गोळ्यांचे दुष्परिणाम (Side effects of pills taken to prevent menstruation)
या गोळ्यांचा एक प्रमुख दुष्परिणाम म्हणजे त्या रक्त गोठण्याची प्रक्रिया जलद करू शकतात. काही महिलांमध्ये, विशेषतः ज्यांना आधीच आरोग्य समस्या आहेत किंवा ज्यांना रक्त गोठण्याचा कौटुंबिक इतिहास आहे, त्यांच्यामध्ये हे धोकादायक ठरू शकते. तज्ञांनी सांगितले की,जर ही रक्त गोठले अन् फुटून फुफ्फुसांपर्यंत पोहोचली तर ते फुफ्फुसीय एम्बोलिझम होऊ शकते, ज्यामुळे अचानक श्वास लागणे, छातीत दुखणे किंवा हृदयविकाराचा झटका येऊ शकतो.
मासिक पाळी टाळण्यासाठी घेतल्या जाणाऱ्या गोळ्यांचा कोणत्या महिलांना अधिक धोका? (Which women are at higher risk from pills taken to prevent menstruation?)
या गोळ्या घेणाऱ्या प्रत्येक महिलेला समान धोका नाही. ज्यांच्या कुटुंबात रक्ताच्या गुठळ्या, लठ्ठपणा किंवा कमी सक्रिय जीवनशैलीचा इतिहास आहे त्यांना, धूम्रपान करणाऱ्या महिला, उच्च रक्तदाब किंवा मधुमेह असलेल्या महिला, PCOS सारख्या हार्मोनल समस्या असलेल्या महिला, यकृत किंवा हृदयरोग असलेल्या महिलांना या औषधांचा सर्वाधिक धोका असतो. डॉक्टर सहसा वैद्यकीय इतिहास तपासतात आणि आवश्यक असल्यास काही चाचण्या करतात, त्यानंतर मुलींना औषध घेण्याची परवानगी दिली जाते.
मासिक पाळी टाळण्यासाठी घेतल्या जाणाऱ्या गोळ्या सुरक्षित आहेत का ? (Are birth control pills safe to take to prevent menstruation?)
या गोळ्या योग्यरित्या आणि डॉक्टरांच्या सल्ल्याने घेतल्यास काही काळ सुरक्षित राहू शकतात. पण जेव्हा त्या स्वतः घेतल्या जातात तेव्हा शरीरावर होणारा परिणाम धोकादायक ठरू शकतो. तज्ज्ञांनी सांगितले की,”महिलांनी स्वेच्छेने ही औषधे घेऊ नयेत. ही थंड औषधे हार्मोनल औषधे नाहीत जी शरीराच्या अनेक प्रणालींवर परिणाम करतात. डॉक्टर प्रत्येक महिलेची वैद्यकीय माहिजी जाणून घेऊन डोस आणि वेळ ठरवतात.
या लक्षणांकडे दुर्लक्ष करू नका (Don’t ignore these symptoms )
जर तुम्ही हार्मोनल औषधे घेत असाल तर अचानक सूज येणे, वेदना होणे किंवा पायात लालसरपणा येणे याकडे दुर्लक्ष करू नका. ही लक्षणे रक्तवाहिन्यांमध्ये रक्ताच्या गुठळ्या असल्याचे दर्शवितात. छातीत तीव्र वेदना होणे किंवा श्वास घेण्यास त्रास होणे हे फुफ्फुसांमध्ये रक्ताच्या गुठळ्या झाल्याचे संकेत देऊ शकते. डोकेदुखी, चक्कर येणे किंवा अंधुक दृष्टी ही मेंदूमध्ये रक्ताच्या गुठळ्या तयार झाल्याचे लक्षण आहेत. ही लक्षणे दिसल्यास ताबडतोब डॉक्टरांशी संपर्क साधा, कारण विलंब जीवघेणा असू शकतो.
जर तुम्हाला वारंवार मासिक पाळी वगळावी लागली तर काय करावे? जर एखाद्याला वारंवार मासिक पाळीचे वेळापत्रक ठरवावे लागत असेल, तर डॉक्टर कधीकधी नियमित गर्भनिरोधक गोळ्या घेण्याचा सल्ला देऊ शकतात ज्या सुरक्षित आणि अधिक नियंत्रित असतात. याव्यतिरिक्त, निरोगी आहार, व्यायाम आणि ताण व्यवस्थापनाद्वारे मासिक पाळीची नियमितता सुधारली जाऊ शकते. वारंवार पाळी टाळावी लागत असेल तर काय करावे?
डॉक्टर कधी कधी रेग्युलर कॉन्ट्रासेप्टिव पिल्स सुचवतात, ज्या तुलनेने सुरक्षित असतात. संतुलित आहार, व्यायाम आणि ताण नियंत्रणाने पाळी अधिक नियमित होऊ शकते.
