मेंदूशी संबंधित समस्या सोडवण्यासाठी शास्त्रज्ञ नवनवीन प्रयोग करत असतात. नुकतेच अमेरिकेच्या स्टॅनफोर्ड युनिव्हर्सिटी शास्त्रज्ञांनी मानवी मेंदूच्या पेशींचे उंदरांच्या मेंदूमध्ये प्रत्यारोपण केले आहे. या प्रयोगामुळे न्यूरोडेव्हलपमेंटल डिसऑर्डर सखोलपणे समजून घेण्यास मदत होईल, असे शास्त्रज्ञांनी मत मांडले आहे. मानसिक विकारांवर संशोधन आणि मेंदूच्या विकासासाठी नवीन पद्धती निर्माण करण्याच्या उद्देशाने हा प्रयोग करण्यात आला आहे.
अभ्यासातून काय दिसून आले?
स्टॅनफोर्ड युनिव्हर्सिटी टीमने प्रयोगशाळेत विकसित मानवी न्यूरॉन्स आणि त्यांच्या सहाय्यक पेशी घेतल्या आणि नवजात उंदरांच्या विकसनशील मेंदूमध्ये त्यांचे प्रत्यारोपण केले. जसजसे उंदीर मोठे होत गेले, तसतसे उंदरांच्या मेंदूमध्ये मानवी न्यूरॉन्स कार्य करू लागले तसेच अनेक सर्किट तयार करू लागले. या सर्किट्सचा उपयोग न्यूरोडेव्हलपमेंटल विकारांच्या अभ्यासासाठी केला जाऊ शकतो, असे संशोधकांचे म्हणणे आहे.
इतर उंदरांमध्ये, संशोधकांनी दाखवले की, पावलोव्हियन प्रयोगात, मानवी पेशींमधील सर्किट्स उंदरांच्या मेंदूतील लहान ऑर्गनॉइड्स, विशेषत: लहान ऑर्गनॉइड्स, उत्तेजित करून त्यांच्या वर्तनावर थेट प्रभाव पाडत होते. या इम्प्लांटद्वारे उंदरांच्या कार्यपद्धतीत कोणताही बदल झालेला नाही.
आणखी वाचा : रात्री गाढ झोप घेतल्यानंतरही सकाळी उठल्यावर थकवा जाणवतो? ‘या’ कारणांमुळे उद्भवते समस्या
या शास्त्रज्ञांनी २०१५ मध्ये वर्णन केलेल्या पद्धतीचा वापर केला आहे. जिथे मानवी त्वचेच्या पेशींचे स्टेम पेशींमध्ये रूपांतर केले जाते आणि नंतर मेंदूतील वैयक्तिक ऑर्गनॉइड्समध्ये फरक केला जातो. असे केल्याने, प्रयोगशाळेतील विशेष मेंदूच्या साइट्स लहान ऑर्गनॉइड्समध्ये तयार होऊ शकतात, जे वास्तविक मेंदूमध्ये विकसित होत नाहीत, परंतु मॉडेल प्राण्यामध्ये प्रत्यारोपण करण्यासाठी योग्य आहेत.
काय म्हणाले संशोधक?
संशोधकांचे म्हणणे आहे की, आम्ही मानवी मेंदूतील ऊतक न काढता मेंदूच्या निरोगी विकासासह मेंदूच्या विकारांचा अभ्यास करू शकतो. या नवीन व्यासपीठाचा वापर करून, आम्ही न्यूरोसायकियाट्रिक विकारांसाठी नवीन औषधे आणि जीन थेरपीची चाचणी देखील करू शकतो.
संशोधकांचे म्हणणे आहे की, प्रत्यारोपण प्राण्यांच्या वर्तनावर परिणाम करू शकते. प्रथमच, मानवी पेशींसाठी वर्तनात्मक वाचन प्रदान करते आणि आम्हाला आशा आहे की, आम्ही जटिल मानसिक परिस्थिती अधिक चांगल्या प्रकारे समजू शकतो.
