आज Mother's Day (मे महिन्याचा दुसरा रविवार) साजरा होतोय. वास्तविक पाहता Valentine's, Father's वगरे वगरे दिवस पाळण्याची प्रथा पाश्चात्त्यांची. जन्मल्याक्षणापासून आमची नाळ जी आमच्या मायेशी जोडलेली असते, ती वैद्यकीय अर्थाने तोडली तरी भावनिक, लौकिकार्थाने कायमचीच जोडलेली राहते. आम्ही भारतीय पुरुष हे खरोखरच Mumma's boy आहोत. आणि ते तसे राहण्यात आम्हाला जरासुद्धा कमीपणा वाटत नाही. मग आजच्या दिवसाचे प्रयोजन काय? आम्ही आमच्या आयुष्यात अनेक गोष्टी गृहीत धरतो. आम्ही वडिलांनी कमावलेली प्रॉपर्टी, बहिणीचे प्रेम, बायकोवर गाजवायचे अधिकार आणि मुले मोठी होईपर्यंत त्यांच्या जडणघडणीवर लादावयाच्या आमच्या इच्छा आम्ही गृहीत धरतो. आज त्या सर्व गृहितकांना बाजूला सारून ऐंशी वर्षांहून अधिक वय झालेल्या आणि पपांच्या पश्चात तेवढय़ाच खंबीरपणे माझ्या पाठीशी उभे राहून माझे सर्व काही पाहणाऱ्या या माझ्या मायसाठी हा लेखांक.. गोष्ट आहे पाश्चात्त्यांच्या देशातील. एका ऑफिसमध्ये मॅनेजरच्या पदासाठी मुलाखती सुरू होत्या. आलेला उमेदवार अतिशय तडफदार, आकर्षक आणि उच्चविद्याविभूषित होता.‘‘तुला शाळेत कोणत्या स्कॉलरशिप मिळाल्या?’’ - मुलाखतकाराचा प्रश्न. त्यावर उमेदवाराचे उत्तर नकारार्थी. ‘‘तुझा सगळा शैक्षणिक खर्च आणि फीज् तुझ्या वडिलांनी भरल्या का?’’ ‘‘माझे वडील मी एक वर्षांचा असताना वारले. मला ते नीटसे आठवतही नाहीत. माझ्या आईने माझ्या फीज् भरल्या.’’‘‘तुझी आई कोणत्या ऑफिसात काम करायची?’’‘‘माझी आई कपडे धुण्याचे काम करी. धोबीण आहे ती.’’त्यावर मुलाखतकर्त्यां संचालकाने त्या उमेदवाराला विचारले, ‘‘तुझे हात दाखव.’’ त्याचे हात मुलायम आणि नीटनेटके होते.‘‘तू तुझ्या आईला कधी कपडे धुवायला मदत केली आहेस?’’‘‘नाही, कधीच नाही. मी फक्त अभ्यास करावा असा माझ्या आईचा आग्रह होता. ती कपडे फार झपाटय़ाने धुते.’’ संचालक म्हणाले, ‘‘आज आपण येथेच थांबूया. तू घरी जाऊन तुझ्या आईचे हात हातात घे आणि उद्या भेट.’’मुलाने घरी येऊन आईला तिचे हात दाखविण्यास सांगितले. आई आश्चर्यचकित झाली. तिने मुलापुढे आपले हात पसरले. हात रापलेले. भेगा पडलेल्या. कुठे चामडीला घट्टे, तर कुठे दडदडीतपणा.. मुलाने आपल्या हातांनी आईचे हात कुरवाळले. स्वच्छ केले. त्याच्या डोळ्यांतून अश्रू ओघळले. ते आईच्या हातावर पडले. काही भेगा वेदनादायक होत्या. मुलाने हळुवार फुंकर घातली. आज पहिल्यांदा त्या मुलाला आईच्या हातांची शक्ती.. दानत.. समर्थता जाणवली. या भेगांनी त्याच्या शाळेची फी भरली होती. त्या दडदडीतपणाने त्याच्या कॉलेजशिक्षणाला उभारी दिली होती. आज मुलाने आईचे हात साफ केल्यावर प्रथमच स्वत: सगळे कपडे धुतले. दुसऱ्या दिवशी मुलगा परत ऑफिसात संचालकांना भेटला. म्हणाला, ‘‘आज मला खऱ्या अर्थाने कष्ट गृहीत न धरणं म्हणजे काय, हे समजलंय. नात्याचं अव्यक्त प्रकटीकरण मला उमगलंय. माझ्या यशामधला इतरांचा वाटा मला कळलाय. आज मला कृतज्ञतेचा बोध झालाय अन् तो मला माझ्या मायने करून दिलाय.’’ त्या मुलाची मॅनेजरपदावर निवड झाली अन् आपल्या पुढच्या कारकीर्दीत ती त्याने सार्थ करून दाखवली. परमेश्वरानं आयुष्याला दिलेलं एक लेणं म्हणजे आई,दिसताना दोन, पण कामाच्या वेळी सहस्र हात म्हणजे आई आई म्हणजे समईची ज्योत, आई म्हणजे निरांजन,माझ्या चुकांवर लोकांपुढे पांघरूण, पण घरात मात्र अंजन आई म्हणजे उजळणी, आई म्हणजे शिकवणी,बालवाडीपासून मेडिकलपर्यंत दप्तर भरून पाठवणी. आई म्हणजे चांगुलपणा, आई म्हणजे स्नेहाळ मुका, आई म्हणजे पदरात घातलेल्या माझ्या चुका. आई म्हणजे अखंड मायेचा पदर,कठोर असले तरी वडील आहेत ते तुझे, कायम ठेवायचा त्यांचा आदर. प्रसंगी नंदिनी, तर प्रसंगी रणरागिणी, स्नेहलोचनी, क्षेमकामिनी, पण अष्टावधानी.. म्हणजे आई त्रलोक्याचा स्वामी आईविना भिकारी, नसेल जर ही फुंकर, तर जीणे जखमेवाणी विखारी. आईने केवळ जन्मच दिला नाही, तर जिवामध्ये जान ओतली, दोन पायांवर चालायला शिकवताना दगडामध्ये मूर्ती कोतली. मी वडिलांचे नाव लावले, तिने कधी केला नाही त्रागा, खरं तर वडील आणि माझ्यामध्ये तीच रेशीमधागा. मला मिशा फुटल्या, तिने सहनशक्ती वाढवली, मला मते फुटली, तिने तिची बाजूला सारली. माझ्या हास्यात तिचे हासू, माझ्या आसवांत तिचे आसू, दुधावरची साय तिच्या मी, दूध ती कसे देईल नासू? आज तिला सहस्रचंद्रदर्शन करताना ती बोळक्यातून हसतेय‘अरे, हजार चंद्रांचा हिशोब कशाला? वेडय़ा, तूच तर माझा चांदोबा!’ लुकलुकत्या दाताने म्हणतेय. ऐंशी वर्षांचा हिशेब कधी पुरता होऊ नये आणि देव करो बाप्पा, माझी माय माझ्यापासून कधी दूर होऊ नये.
