मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्या भाषणातून प्रेरणा, नागपूरच्या शहाना फातिमाचे अमेरिकेतील सायबरसुरक्षा क्षेत्रात यश

शहाना फातिमाने इलिनॉय इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी, शिकागो, अमेरिका येथून सायबर फॉरेन्सिक्स आणि सिक्युरिटी विषयात मास्टर डिग्री प्रथम श्रेणी आणि विशेष प्रावीण्यासह प्राप्त केली आहे.

२०२४मध्ये तिला युरोपमधील कोसोवो येथे एक महिना घालवण्याची अनोखी संधी मिळाली होती. तिथे तिने तिच्या चार सहपाठ्यांसह कोसोवोची राजधानी प्रिस्टिना येथील थ्री फोल्डर्स या मार्केटिंग कंपनीसाठी सायबरसुरक्षा पायाभूत सुविधा डिझाइन करून ती कार्यान्वित केली होती.

मुख्यमंत्र्यांच्या भाषणातून प्रेरणा

सायबरसुरक्षा क्षेत्रात करिअर करण्याची प्रेरणा मिळण्याबाबत शहाना सांगते की, काही वर्षांपूर्वी नागपूर येथील एका कार्यक्रमात महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी डेटाच्या वाढत्या महत्वावर भाष्य केले होते. ते म्हणाले होते, “एक काळ असा होता जेव्हा ज्या राष्ट्रांकडे इंधनाचे साठे होते ते समृद्ध होते, पण आता ज्यांच्याकडे डेटाचे साठे असतील ते समृद्ध होतील.” या दृष्टिकोनाने शहानाला या क्षेत्रात प्रवेश करण्याची प्रेरणा मिळाली. ती सायबरसुरक्षा क्षेत्रातील मार्गदर्शक, वरिष्ठ आयपीएस अधिकारी आणि महाराष्ट्राचे माहिती महासंचालक . ब्रिजेश सिंह* यांना तिचे रोल मॉडेल मानते. तसेच, सायबरसुरक्षा आणि डिजिटल फॉरेन्सिक्स तज्ञ डॉ. रिझवान अहमद यांनी तिच्या करिअरला आकार देण्यासाठी सातत्याने मार्गदर्शन केल्याचे ती सांगते.

“वेगळ्या देशात काम करणे हा माझ्यासाठी मोठा अनुभव होता,” असे शहाना सांगते. ती इलिनॉय टेकच्या पाच विद्यार्थ्यांच्या टीमचा भाग होती, ज्यांना कोसोवोतील एका कंपनीसाठी सर्वसमावेशक सुरक्षा उपाय डिझाइन आणि कार्यान्वित करण्याचे काम सोपवण्यात आले होते. यामध्ये इंट्रूडर डिटेक्शन सिस्टम आणि फायरवॉल तयार करणे यांचा समावेश होता. “आम्ही संपूर्ण सायबरसुरक्षा ढाच्यावर काम केले आणि कंपनीच्या मुख्य माहिती अधिकाऱ्याशी सल्लामसलत करून सर्वोत्तम सुरक्षा उपाय डिझाइन केले,” ती स्पष्ट करते.

कोसोवोमध्ये शहाना आणि तिच्या टीमला अत्याधुनिक तंत्रज्ञान समजून घेण्याची संधी मिळाली. “आम्हाला उपाय माहित होते आणि ते कसे लागू करायचे हेही ठाऊक होते, पण त्या कल्पना प्रत्यक्षात आणणे हे खरे आव्हान होते,” ती म्हणते. इलिनॉय टेकचे सहयोगी प्राध्यापक मॉरिस डॉसन यांनी ही विद्यार्थी टीम तयार केली होती. “माझ्या सहपाठ्यांकडे सायबर फॉरेन्सिक्स, डिजिटल पुरावे आणि भेद्यता विश्लेषणाचे ज्ञान होते. आम्ही कामाची विभागणी केली आणि सांघिक कार्यामुळे आम्ही आमचे ध्येय साध्य करू शकलो,” ती पुढे सांगते. कोसोवोतील ही इंटर्नशिप सायबर फॉरेन्सिक्समधील पीएच.डी. कार्यक्रमासाठी तयारीचा महत्त्वाचा अनुभव ठरला.

शहानाला कायदा अंमलबजावणीची आवड आहे आणि तिला सायबर फॉरेन्सिक्सच्या माध्यमातून या क्षेत्रात करिअरच्या संधी शोधायच्या आहेत. “माझ्याकडे सायबरसुरक्षा क्षेत्रात नोकरी मिळवण्यासाठी पुरेसे ज्ञान आहे, पण मला शिकायला आवडते आणि मी सायबर फॉरेन्सिक्समध्ये करिअरसाठी तयार होऊ इच्छिते,” ती म्हणते. “कोसोवोतील अनुभवाने मला शिकवले की, जर एखाद्या समस्येचे समाधान उपलब्ध नसेल, तर ते शोधून प्रत्यक्षात आणावे लागते.”

इलिनॉय टेकची निवड का केली, याबाबत शहाना सांगते, “हे अमेरिकेतील काही मोजक्या विद्यापीठांपैकी एक आहे जे सायबर फॉरेन्सिक्स कार्यक्रम ऑफर करते. येथील प्राध्यापक अप्रतिम आहेत. मला अनुभवी प्राध्यापकांकडून शिकायचे होते आणि ते मला येथे मिळाले.”

इलिनॉय टेकच्या सात उत्कृष्ट विद्यार्थ्यांमध्ये निवड झाल्याबद्दल शहाना फातिमाचे सर्वांनी अभिनंदन केले आहे. प्रत्येक विद्यार्थी आपापल्या क्षेत्राचे प्रतिनिधित्व करतो, आणि शहाना सायबर फॉरेन्सिक्स आणि सिक्युरिटी क्षेत्राचे प्रतिनिधित्व करते.

तिचे आजोबा, इक्बाल अहमद — ज्यांनी गिनीज वर्ल्ड रेकॉर्डसह अनेक आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार मिळवले आहेत — यांच्या प्रेरणेने तिने सायबरसुरक्षा या गतिमान क्षेत्रात प्रवेश केला. ती WiCys (वूमन इन सायबरसिक्युरिटी) सारख्या जागतिक संस्थांमध्ये सक्रियपणे योगदान देते, ज्या सायबरसुरक्षा क्षेत्रात महिलांचा समावेश आणि विविधता वाढवण्यासाठी कार्यरत आहेत.नागपूरसह सर्वत्र तिच्या या यशामुळे अभिनंदन केले जात आहे.