भाषासूत्र : कोंबडी लारगावली अन् म्हैस ओवाळली..

हे त्यांचे वर्तन बघून गावातले एक अनुभवसमृद्ध वैद्य हसत हसत म्हणत असत, आता पाटील पडली मोठी आसामी ! मालदार गडी ! पण खरं सांगायचं तर त्यांचा एकंदर खाक्या बघून असं म्हणावंसं वाटतं,‘‘कोंबडी लारगावली अन् म्हैस ओवाळली.’’

जुन्या म्हणींची गंमत असते. त्या म्हणीतून काही नवीन शब्द कळतात. जसा या म्हणीत ‘लारगावली’ हा शब्द येतो. ‘लारगावली’ याचा अर्थ ‘भुताने झपाटली’. भुताने झपाटलेल्या कोंबडीसाठी पूर्वी मांत्रिकाचेच उपाय चालत असत. (आता तो जमाना गेला.) ते करायचे सोडून कोंबडीवरून म्हैस ओवाळून टाकायची? कारण कोंबडीची किंमत ती काय असणार? पण म्हशीची किंमत मात्र कोंबडीच्या कितीतरी पटीने जास्त असते! असे करणे म्हणजे अव्यवहार्य नाही का ?

या म्हणीचा लक्ष्यार्थ असा की क्षुल्लक कारणासाठी किंवा छोटय़ाशा लाभासाठी मोठे नुकसान करून घेणे. काही जुन्या म्हणी, काही जुने शब्द आता विस्मरणात गेलेले आहेत. काही विचारही आता कालबा झालेले आहेत. पण म्हणींमधून लक्ष्यार्थ किंवा सूचितार्थ व्यक्त होत असतो. त्यातून मानवी व्यवहार, स्वभाव, वर्तणूक, यावर मार्मिक भाष्य, टिप्पणी केलेली असते. ती बघण्यासारखी असते.

– डॉ. माधवी वैद्य madhavivaidya@ymail.com