कुतूहल: अंटार्क्टिका दिन

भारताने १९८१ साली अंटार्क्टिकाच्या करारावर सही करून आणि कराराचा पंधरावा सल्लागार सभासद होऊन स्वत:च्या पहिल्या वैज्ञानिक अंटार्क्टिका मोहिमेची मुहूर्तमेढ रोवली. भारताच्या अंटार्क्टिकावरील वैज्ञानिक मोहिमा आंतरराष्ट्रीयदृष्टय़ा महत्त्वाच्या वैज्ञानिक संशोधनाचा पाया ठरल्या आहेत. भारत सरकारच्या पृथ्वीविज्ञान मंत्रालयाच्या अखत्यारीत असलेले गोव्यातील राष्ट्रीय ध्रुवीय व सागर संशोधन केंद्र (नॅशनल सेंटर फॉर पोलर अँड ओशन रिसर्च) भारताच्या अंटार्क्टिकावरील वैज्ञानिक मोहिमांचे व संशोधनांचे नियोजन करते.

अंटार्क्टिका कराराला २००९ साली ५० वर्षे पूर्ण झाली. त्यानिमित्त झालेल्या वार्षिक सभेत अंटार्क्टिका दिन दरवर्षी १ डिसेंबरला साजरा करण्याचे ठरले. अंटार्क्टिका खंडाचा कारभार सुलभ होण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय खंडातील सुशासनाचा पाया असलेली संस्था ‘फाऊंडेशन ऑफ गुड गव्हर्नन्स ऑफ इंटनॅशनल स्पेस’ २०१० सालापासून ‘अंटार्क्टिका दिन’ साजरा करते. या खंडाचा सर्वंकष अभ्यास व त्यावर संशोधन करण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर सहकार वृिद्धगत करणे तसेच अभ्यासक्रमात अंटार्क्टिका हा विषय समाविष्ट करण्यासाठी शैक्षणिक संस्थांना उद्युक्त करणे, हे अंटार्क्टिका दिन साजरा करण्याचे प्रमुख उद्देश आहेत. अंटार्क्टिका संबंधित संस्था आणि मोहिमेतील सहभागी घटक हा दिवस साजरा करताना अंटार्क्टिकाची भौगोलिक, वैज्ञानिक व पर्यावरणविषयक माहिती देऊन वैज्ञानिकांना मोहिमेमध्ये सहभागी होण्यास प्रेरित करतात. तसेच सर्वसामान्य जनतेसाठी व विद्यार्थ्यांसाठी अंटार्क्टिकासंबंधी व्याख्याने,  चित्रफिती, प्रदर्शन इत्यादींद्वारे माहिती दिली जाते.

 अनघा शिराळकर ,मराठी विज्ञान परिषद