जे आले ते रमले.. : सरहद गांधींचे कार्य

१९३०च्या दशकात बादशाह खान हे महात्मा गांधींच्या निकटवर्ती सहकाऱ्यांपैकी आणि सल्लागारांपैकी एक झाले. १९४७ साली भारताचे विभाजन होईपर्यंत बादशाह खानांच्या खुदाई खिदमतगार या संघटनेने भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसला सक्रिय साथ दिली. बादशाह खानांचे राजकारण धर्मनिरपेक्ष होते तसेच स्वतंत्र भारत हा विभाजन न होता अखंड राहावा अशी त्यांची इच्छा होती, त्यामुळे त्यांना मुस्लीम लीगचा नेहमीच विरोध होता, फाळणीनंतर पाकिस्तानातील अल्पसंख्यांक पश्तून समाजाच्या हक्कांसाठी त्यांना त्यांच्या इच्छेविरुद्ध पाकिस्तानमध्ये राहावे लागले. स्वायत्त पख्तुनिस्तानच्या मागणीसाठी त्यांनी तिकडे आंदोलन उभे केले. १९८७ साली भारत सरकारचा सर्वोच्च नागरी बहुमान ‘भारतरत्न’ याचे पहिले अभारतीय मानकरी अब्दुल गफार खान ऊर्फ बादशाह खान होते. १९८५ साली भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या शताब्दी महोत्सवातही त्यांना विशेष आमंत्रण होते. पेशावर येथे २० जानेवारी १९८८ रोजी वयाच्या ९८व्या वर्षी अब्दुल गफार खानांचा मृत्यू झाल्यावर त्यांच्या इच्छेनुसार त्यांचे अंत्यविधी आणि दफन अफगाणिस्तानात जलालाबाद येथे झाले.

सुनीत पोतनीस sunitpotnis@rediffmail.com