कुतूहल: हवामानाचा अंदाज व कृत्रिम बुद्धिमत्ता प्रारूपे

हवामानाच्या अंदाजाची अचूकता ही अनेक गोष्टींवर अवलंबून असते. त्यातील प्रमुख गोष्टी म्हणजे हवामानाच्या घटकांच्या उपलब्ध असणाऱ्या विदांचे महाकाय प्रमाण आणि गुणवत्ता, प्रारूपांचा दर्जा तसेच हवामानाच्या कोणत्या स्थितीचा अंदाज तयार करायचा आहे त्याची माहिती. काही आठवडे किंवा महिन्यांसाठीचा म्हणजे दीर्घ कालावधीसाठीच्या अंदाजापेक्षा कमी कालावधीचा म्हणजे तीन ते चार दिवस पुढचा हवामानाचा अंदाज हा बराचसा अचूक येऊ शकतो. याचे कारण म्हणजे कृत्रिम बुद्धिमत्ता ही भूतकाळातील हवेचे स्वरूप शोधण्यावर भर देते. हा अंदाज सांख्यिकी पद्धतीने तयार केला जातो. पारंपरिक पद्धतीमध्ये भौतिक समीकरणे वापरली जातात. ही समीकरणे द्रव गतिकी (फ्लुइड डायानामिक्स) आणि उष्मा गतिकी (थर्मोडायनामिक्स) या भौतिकशास्त्राच्या नियमांवर आधारित असतात.  ती हवेच्या विविध घटकांच्या निरीक्षणांची विदा वापरून केली जातात. कृत्रिम बुद्धिमत्तेने वर्तविलेल्या हवामानाच्या अंदाजासाठी भौतिक समीकरणांऐवजी हवेच्या घटकांच्या विदेचा थेट वापर केला जातो. कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा वापर केल्यास त्यातील सांख्यिकी प्रारूपे ही भूतकाळातील हवामानाच्या नमुन्यांचा व त्याच्या घटकांच्या निरीक्षणांचा आणि विदेचा धांडोळा घेतात आणि भूतकाळातील हवामानाशी मिळताजुळता अंदाज घेऊन विकसित अंदाज तयार करतात. –

अनघा शिराळकर, मराठी विज्ञान परिषद