Page 12 of अद्वयबोध

‘पुंडलीक’नामक गावपाटलाने वसवलेले नगर म्हणजे पंढरपूर, या तुकोबारायांच्या प्रतिपादनाचा अर्थ उमगण्यास आता अडचण पडू नये.

सर्वसामान्यांना आकळता यावे असे सुलभच असले पाहिजे लोकदैवत. श्रीविठ्ठल हा आमचा ‘लोकदेव’ आहे तो याच अर्थाने.

सोपा असणारा हा उघडा विठ्ठलमंत्र जसा मुक्तिदायक तसाच अनंत जन्मांचे दोषहरण करणाराही आहे,

महाभारतामध्ये महर्षी व्यासांनी भागवत धर्माच्या संदर्भात ‘नारायणीय धर्म’ असाच उल्लेख केलेला सापडतो.

कीर्तनभक्तीचे जे प्रयोजन लोकमान्य स्पष्ट करतात त्यांद्वारे केळकरांच्या निरीक्षणाला थेट छेद बसतो.

भागवत धर्मविचाराचे मूल्यसंचित आचरणाऱ्या संतप्रवृत्तींनी प्रारंभ केला तो नेमक्या त्याच सुमारास.

सर्वसामान्य व्यक्ती ‘नागर’ बनण्यासाठी अत्यावश्यक अशीच ही सारी मूल्यसंपदा. 

धर्मशीलतेची परिणती विवेकामध्ये घडून येऊन त्याच्या ओलाव्याने मनोराज्य सिंचित होणे अपेक्षित आहे ज्ञानदेवांना.

लोकव्यवहारात अनेकदा अधर्मच बेमालूमपणे धर्माचे अवगुंठन घेऊन वावरत राहतो.

। कर्मासी ज्याची आज्ञा नेम। तो पुरुषोत्तम भजनामाजी।’

मुळात भगवान श्रीकृष्णांचे अवघे जीवनचरित्र म्हणजेच प्रवृत्ती आणि निवृत्ती यांचा सुयोग्य, समधात संयोग होय, हेच ते उत्तर.

मी तुजमाजी देवा। घेसी माझ्या अंगें सेवा’ हे तुकोबांचे उद्गार साक्ष पुरवितात अद्वयबोधाच्या त्याच अनुभूतीची.