साक्षात अमेरिकेचे अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्याबरोबर खासगी भोजनाचा बहुमान मिळालेले असिम मुनीर बहुधा पाकिस्तानचे पहिलेच लष्करप्रमुख. यापूर्वीही तेथील लष्करी शासकांना अमेरिका सफर घडलेली आहे. पण ती अधिकृत भेटीच्या रूपाने. असिम मुनीर यांच्या भेटीचे स्वरूप अनौपचारिक होते. ते सुरुवातीस अमेरिकेतील सैन्यदल संचलनांना उपस्थित राहणार होते. पण त्यासाठी त्यांना अधिकृत निमंत्रण अखेरपर्यंत मिळू शकले नाही. तरीदेखील ते अमेरिकेस गेले. या भेटीचे स्वरूप म्हटले तर खासगी, म्हटले तर सरकारी. पण या दौऱ्याच्या अखेरच्या टप्प्यात ट्रम्प यांच्या सहभोजन भेटीचा योग जुळून येणे ही बाब खुद्द मुनीर आणि पाकिस्तानसाठी राजनैतिक आघाडीवर सकारात्मक घटना ठरते हे नक्की.
या भेटीच्या आदल्याच दिवशी पंतप्रधान नरेंद्र मोदींचा त्यांच्याशी दूरध्वनीवरून झालेला संवाद आणि त्यानंतर ट्रम्प यांनी केलेली विधाने पाहता दोन बाबी स्पष्ट होतात. पहिली बाब म्हणजे ऑपरेशन सिंदूरपश्चात भारत आणि पाकिस्तानदरम्यान उडालेला संघर्ष अमेरिकेच्या म्हणजे ट्रम्प यांच्या मध्यस्थीने नव्हे, तर भारताच्या रेट्यासमोर हतबल होऊन पाकिस्तानने विनंती केली म्हणून थांबला, ही भूमिका भारताने (वारंवार) मांडूनही अमेरिका ती स्वीकारायला तयार नाही. दुसरी महत्त्वाची बाब म्हणजे, अमेरिकी शासक पाकिस्तानला वाऱ्यावर सोडून भारताला महत्त्वाचा सामरिक, व्यापारी सहकारी देश मानतात हे गेल्या १५ वर्षांमध्ये उभे राहिलेले चित्र आता बदलू लागले आहे. ट्रम्प यांच्या विद्यमान व्यापारी व आंतरराष्ट्रीय नीतीसमोर भारत आणि पाकिस्तान हे समान आहेत.
भारताने ६ मेच्या मध्यरात्रीनंतर ऑपरेशन सिंदूर मोहीम सुरू केली. पाकिस्तानकडूनही प्रत्युत्तरादाखल हल्ले सुरू झाले. हल्ले-प्रतिहल्ल्यांची तीव्रता वाढली आणि दहा मेच्या सकाळी भारताने पाकिस्तानच्या काही हवाई तळांवर हल्ले केले. दरम्यानच्या काळात अमेरिकेचे उपाध्यक्ष जे. डी. व्हान्स यांनी मुनीर आणि मोदी यांच्याशी स्वतंत्रपणे चर्चा केली, त्याही वेळी भारताने आक्रमक पवित्रा सोडलेला नव्हता. अखेरीस शस्त्रसंधीचा प्रस्ताव १० मे रोजी पाकिस्तानकडूनच आल्यानंतर भारताने प्रतिसाद दिला. पण त्याच दिवशी सायंकाळपासून ट्रम्प यांनी या वास्तवाला स्वत:च्या मध्यस्थी कथानकाचा रंग जो फासला, तो आजतागायत उतरलेला नाही!
अमेरिका त्याही वेळी मुनीर यांच्याशी बोलली होती, याही वेळी अमेरिकेकडून ट्रम्प भेटीची संधी मुनीर यांनाच देण्यात आली. यावरून तेथील शाहबाझ शरीफ सरकारला ट्रम्प यांच्या लेखी किती किंमत आहे किंवा नाही हे स्पष्ट होते. लोकशाहीचे कितीही गोडवे गायले, तरी पाकिस्तानी लष्करशहा आणि अमेरिकेचे प्रशासन हे नाते कित्येक वर्षे सौहार्दाचेच राहिले. आयुब खान, याह्या खान, झिया उल हक, परवेझ मुशर्रफ ही काही उदाहरणे. किंबहुना, लोकनियुक्त सरकारांपेक्षा अशा लष्करशहांबरोबरच अमेरिकेचे मैत्रीबंध अधिक दृढ राहिले. याह्या खान आणि मुशर्रफ यांना व्हाइट हाऊसच्या पाहुणचाराचा लाभ मिळाला. असिम मुनीर हे लष्करशहा नसले, तरी सध्या पाकिस्तानचे अघोषित शासक आणि भाग्यविधाते आहेत. त्यांनी खरे तर पाकिस्तानातील लोकशाहीची उरलीसुरली पतही मिटवून टाकली. त्यांच्या महत्त्वाकांक्षेपुढे पाकिस्तान अधिकाधिक भारतद्वेष्टा बनत आहे. द्वेषावर पोट भरता येत नाही, पण मुनीर यांना याची फिकीर नाही. त्याहीपेक्षा अधिक ती डोनाल्ड ट्रम्प यांना नाही. समोरच्या व्यक्तीचे किंवा राष्ट्रप्रमुखाचे आपल्या दृष्टीने व्यापारमूल्य किती, या एकमेव निकषावर ट्रम्प त्या व्यक्तीस शत्रू वा मित्र ठरवतात. पाकिस्तान सध्या मोठ्या प्रमाणात चिनी युद्धसामग्री वापरतो. पण भारताकडून प्रतिसाद मिळाला नाही, तर एफ – ३५ ही अत्याधुनिक लढाऊ विमाने ट्रम्प पाकिस्तानला तरी विकूच शकतात. त्यातून चीनवर कुरघोडी करण्याची संधी मिळाली, तर ट्रम्प ती कशाला सोडतात?
कॅनडातून क्रोएशियाला परतण्यापूर्वी आपल्याला भेटावे, ही ट्रम्प यांची विनंती मोदी यांनी चक्क धुडकावून लावली. याउलट मुनीर मात्र ट्रम्प यांना भेटले. भारत-पाकिस्तान यांच्यातील संभाव्य अणुयुद्ध थांबवल्याबद्दल ट्रम्प नोबेल शांतता पारितोषिकासाठी पात्र ठरतात, अशी तारीफ मुनीर यांनी केली. खुद्द व्हाइट हाऊसनेच याची माहिती दिली. अशा स्तुतिभाटांना प्रसन्न करण्यास ट्रम्प नेहमीच आतूर असतात. तशात पूर्वी सोव्हिएत फौजांविरुद्ध तालिबानी पाठवण्यासाठी, इराक व अफगाणिस्तान युद्धात मोक्याचा तळ म्हणून पाकिस्तानचा वापर अमेरिकेने करून घेतलाच होता. आता इराणवर कारवाई करण्याचे अमेरिकेने ठरवले, तर पाकिस्तानसारखा सोयीस्कर तळ दुसरा मिळणार नाही. ट्रम्प यांच्या ‘असिम’ पाकिस्तानप्रेमामागे हे समीकरणही असू शकतेच.
