भाषासूत्र : फारसीचा प्रभाव

संस्कृतमधून आले असतील असे वाटणारे अनेक मराठी शब्दही मूळ फारसी आहेत. उदाहरणार्थ, ‘जोष’ आणि ‘त्वेष’. संस्कृतात त्यांचा अर्थ अनुक्रमे ‘आनंद’ आणि ‘चकचकित’ असा आहे. फारसीतील ‘जोश’ आणि ‘तैश’ या शब्दांचा अर्थ मात्र मराठीप्रमाणेच ‘आवेश’ आणि ‘त्वेष’ हा आहे आणि त्याच अर्थाने ते फारसीमधून मराठीत आले आहेत.

कधी-कधी फारसी शब्द अर्थबदल होऊन मराठीत आले. उदाहरणार्थ, ‘दंगल’ हा मूळ फारसी शब्द. या नावाचा चित्रपट आमिर खानने बनवला. लोकप्रियतेचे सर्व तत्कालीन विक्रम मोडणारा. हरयाणातील कुस्तीगीर फोगट कुटुंबाची ती कहाणी. तिला ‘दंगल’ हे नाव का दिले, असा प्रश्न अनेकांना पडू शकतो. कारण मराठीत दंगल हा शब्द ‘दंगा’ या अर्थाने वापरला जातो, कुस्तीशी त्याचा अजिबात संबंध नाही. पण मुळात दंगल हा फारसी शब्द असून ‘कुस्तीचा आखाडा’ असाच त्याचा अर्थ आहे व तोच आमिर खानने प्रमाण मानला.

-भानू काळे

bhanukale@gmail.com  

(((< सुरेश खोपडे यांचे मराठी पुस्तक व आमिर खानचा चित्रपट यांतील ‘दंगल’चा अर्थ निरनिराळा!