आरोग्य विमा, पण तब्येतीला बाधक? Health Insurance – आरोग्य विमा काय लक्षात ठेवाल?

तुटपुंज्या शिदोरीवर व्यर्थ प्रपंच करू नये; व्यवहारात अनेक गोष्टी आपली तब्येत (कुवत, पैस, परिस्थिती) पाहूनच कराव्यात, असे जुनेजाणते उगीच सांगून गेलेले नाहीत. आरोग्य विम्याच्या निवडीला ही शिकवण लागू पडते. सर्वात प्रथम सुस्थापित आणि विश्वासार्ह आरोग्य विम्याचा पर्याय निवडणे हे नेहमीच शहाणपणाचे आणि खरेदीसमयीच अगदी मोजक्याच आवश्यक बाबी तपासल्या तर आरोग्य विमा हे वरदान नक्कीच ठरेल.

सर्वात आधी लक्षात घ्यावयाचे ते पॉलिसी दस्तऐवज (Policy Document). विमा कंपनी आणि विमेदार म्हणजे आपण यात झालेले हे करारपत्र असते. त्यातील अटी-शर्ती माहीत करून घेतल्याच पाहिजेत. हा महत्त्वाचा दस्तऐवज अगदी सूक्ष्मतम अक्षरात आणि वाचणे कंटाळवाणे ठरावे अशीच त्यात खडेपाकड पुष्कळ असते. म्हणूनच त्याकडे आपले दुर्लक्षही होते. पुढे मग छुप्या सापळ्यात अडकल्याचा आपल्याला साक्षात्कार होतो. पॉलिसी दस्तऐेवज हे बहुतांश इंग्रजीतच असते, त्यामुळे यातील कोणती महत्त्वाची कलमे नजरेखालून घातली पाहिजेत, हे त्यांच्या इंग्रजी नामांसहच पाहू.

१. सब-लिमिट (Sub-limit) – आरोग्य विम्यामध्ये विशिष्ट आजारांसाठी निश्चित रकमेची मर्यादा घालून दिलेली असू शकते आणि तशा आजारांच्या उपचारावर या रकमेपेक्षा जास्त भरपाई दिली जात नाही. म्हणून हे कलम वाचताना अशी खर्च मर्यादा घातलेले आजार कोणते ते पाहावेत. सब-लिमिटचे कलम नसलेला आरोग्य विम्याचा पर्याय सर्वोत्तम.

२. रूम-रेंट कॅपिंग (Room-rent capping) – जर तुम्ही तुमच्या पॉलिसीच्या पात्र मर्यादेपेक्षा जास्त प्रति दिन भाडे असलेली रुग्णालयाची खोली निवडली असेल, तर विमा कंपनी निर्धारित केलेल्या शुल्कांच्या प्रमाणातच रक्कम देते. विमा नियामकांनी यापैकी काही अटींना प्रमाणित व नेमके रूप दिले आहे, तरी अशी अट नसलेल्या विमा पॉलिसीची निवडच उत्तम.

३. अनुरूप कपात (Proportionate Deductions) – विमा कंपन्या अनेकदा तुमच्या उपचार खर्चाच्या बिलांतील काही गोष्टींना ‘गैर-वैद्यक (नॉन-मेडिकल)’ असे लेबल लावतात. जसे हातमोजे, सिरिंज, पीपीई किट, स्वच्छतेसाठी वापरावयाच्या वस्तू आणि प्रशासकीय शुल्क वगैरेवर झालेल्या खर्चाची परतफेड केली जात नाही. हे म्हणजे बटाटे-वडा विक्रेत्याने चटणीसाठी गिऱ्हाइकाकडे अधिकचे पैसे मागण्यासारखेच.

४. पुनर्संचयित लाभ (Restoration Benefit)- ही आरोग्य विमा पॉलिसीमधील खरे तर लाभदायी सुविधा, पण समजून नाही घेतली तर ती मनस्ताप ठरते. याला ‘रिफिल’ किंवा ‘रिचार्ज बेनिफिट’ असेही म्हणतात. हा लाभ विशेषतः अशा लोकांसाठी उपयुक्त आहे ज्यांना वारंवार आजारपण किंवा अनेकदा रुग्णालयात दाखल झाल्यामुळे त्यांची पॉलिसी एकापेक्षा जास्त वेळा वापरावी लागू शकते. अशा स्थितीत तुमच्या विम्याच्या रकमेचे एकाच पॉलिसी वर्षात भविष्यातील वैद्यकीय गरजांसाठी पुनर्भरण या सुविधेतून होते. मात्र सुविधेचा लाभ एकाच प्रकारच्या आजारासाठी आहे की नाही हे नीट तपासावे.

५. को-पेमेंट (co-payment / copay) – आरोग्य विम्यात, सह-देयता (को-पेमेंट) म्हणजे पॉलिसीधारकाने स्व-खिशातून भरावे लागणाऱ्या उपचार खर्चाच्या रकमेची एक निश्चित टक्केवारी असते. ती भरली गेली, तरच उर्वरित भाग विमा कंपनी भरते. या सामायिक खर्चाच्या व्यवस्थेमुळे अनेकदा विमा हप्त्याचा (प्रीमियम) दर कमी राहतो. तथापि तुम्हाला यातून २० टक्क्यांपेक्षा अधिक भुर्दंड पडणार नाही हे पाहावे.

काय काय टाळावे असे आणखी पाच ठळक मुद्दे सांगता येतील, पण ते पुढील आठवड्यात याच स्तंभात पाहू.

जाता जाता ‘इर्डा’च्या अधिकृत आकडेवारीकडे लक्ष वेधू इच्छितो. असे दिसून येते की, सरकारी सामान्य विमा कंपन्यांच्या तुलनेत, भारती अक्सा, स्टार हेल्थसारख्या स्वतंत्र आरोग्य विमा कंपन्या या प्रीमियमच्या तुलनेत दाव्यापोटी कमी रक्कम देतात. हा फरक आहे तरी कितीसा? तर २०२४ मध्ये सरकारी कंपन्यांनी मिळविलेल्या प्रत्येक १०,००० रुपये प्रीमियमच्या तुलनेत १०,१२२ रुपये दाव्यापोटी दिले. खासगी क्षेत्रातील विमा कंपन्यांसाठी दाव्यांचे प्रमाण ७,०७७ रुपये, तर एकल आरोग्य विमा कंपन्यांसाठी ते अवघे ५,४६३ रुपये आहे. भाष्य करण्याची गरज नाही, आकडेच पुरेसे बोलके आहेत.