आयसीडीएस हा भारत सरकारने पुढाकार घेऊन सुरू केलेल्या उपक्रमांपैकी एक असून राज्यातील महिला व बाल विकास विभागामार्फत कार्यान्वित करण्यात येते. आयसीडीएस लहान बालकांना पोषण आहार, आरोग्य निगा आणि शालापूर्व शिक्षण सेवा संकलित स्वरूपात पुरवण्यात येते. लहान बालकांच्या आरोग्य आणि पोषणाच्या समस्या त्याच्या किंवा तिच्या मातेचा विचार न करता सोडविता येणे शक्य नाही आणि म्हणूनच या उपक्रमाची व्याप्ती किशोरावस्थेतील मुली, गर्भवती महिला आणि स्तनदा माता यांच्यापर्यंत विस्तारण्यात आली आहे. आयसीडीएस उपक्रम मुलांना आणि मातांना त्यांच्या गावात किंवा वार्डात सर्व पायाभूत आवश्यक सेवा एकत्रितपणे पुरवू इच्छिते. ही योजना शहरी झोपडपट्टय़ामधून आणि ग्रामीण तसेच आदिवासी विभागातून टप्प्याटप्प्याने विस्तारली आहे. राज्यात आयसीडीएस उपक्रमाचे एकूण ५५३ प्रकल्प कार्यरत असून ३६४ ग्रामीण, ८५ आदिवासी विभागात आणि १०४ शहरी झोपडपट्टय़ांमध्ये आहेत. या योजनेंतर्गत लाभार्थीना पुरविण्यात येणाऱ्या काही प्रमुख सेवा पूरक पोषण आहार लसीकरण आरोग्य तपासणी संदर्भ आरोग्य सेवा अनौपचारिक शालापूर्व शिक्षण पोषण आणि आरोग्य शिक्षण काम करणाऱ्या महिलांच्या मुलांकरिता राजीव गांधी राष्ट्रीय पाळणाघर योजना. या उपक्रमांतर्गत शालापूर्व मुलांना आवश्यक ती प्रबोधनपर खेळणी आणि शैक्षणिक साहित्य पुरविले जाते. या घटकांना लक्षात घेऊन आणि भारत शासनाच्या मार्गदर्शक तत्त्वांना अनुसरून महाराष्ट्र शासनानेदेखील प्रायोगिक तत्त्वावर ठाणे, नाशिक, नंदुरबार, अमरावती, गडचिरोली आणि चंद्रपूर या जिल्हय़ांमध्ये ६०० पाळणाघरे सुरू केली आहेत.
