जेव्हाही आपल्याला ट्रेनने कुठेतरी जायचे असते तेव्हा स्टेशनवर जाऊन ट्रेन पकडावी लागते. जगातील चौथ्या क्रमांकाचे सर्वात मोठे रेल्वे नेटवर्क, भारतीय रेल्वेमध्ये छोटे मोठे ८३०० पेक्षा जास्त रेल्वे स्थानके आहेत. ट्रेनमधील प्रवासादरम्यान अनेक लहान-मोठी रेल्वे स्टेशन्स मध्ये असतात. पण एक गोष्ट तुमच्या लक्षात आली आहे का की, मोठ्या रेल्वे स्थानकांचे प्लॅटफॉर्म ट्रॅक काँक्रिटमध्ये बसवलेले आहेत. येथील रेल्वे रुळावर दगड पडलेले नाहीत. तर छोट्या स्टेशनच्या रुळावर इतर मार्गांप्रमाणेच दगड पडले आहेत. असे का घडते याचा कधी विचार केला आहे का? ..म्हणून रेल्वे रुळांवर दगड आहेत रेल्वे रुळांवर दगड का टाकले आहेत ते आधी समजून घेऊ. रेल्वे रुळावर टाकलेल्या या दगडांना बॅलेस्ट म्हणतात. जेव्हा ट्रेन रुळावरून धावते तेव्हा जोरदार कंपन आणि खूप आवाज येतो. ट्रॅकवर पडलेल्या या गिट्टीमुळे हा आवाज कमी होतो आणि कंपनाच्या वेळी ट्रॅकच्या खाली असलेली स्लीपर्स नावाची पट्टी त्यांना पसरण्यापासून रोखते. मात्र, रुळावर पडलेल्या या गिट्टीची देखभाल करणे खर्चिक आहे. काही वेळा त्यांच्या देखभालीच्या प्रक्रियेमुळे रेल्वे ट्रॅक ब्लॉक करावा लागतो. याशिवाय हे दगड स्लीपर्सना मातीत धसण्यापासूनही वाचवतात. तसेच, त्यांच्या उपस्थितीमुळे, ट्रॅकवर तण देखील वाढत नाही. मोठ्या स्थानकांवर हे दगड का नाहीत? यापूर्वी रेल्वेच्या आयसीएफ कोचमध्ये बांधण्यात आलेल्या टॉयलेटमध्ये ओपन डिस्चार्ज सिस्टीम असायची, म्हणजेच टॉयलेटमधून बाहेर पडल्यानंतर घाण थेट रुळावर पडायची. आता मोठमोठ्या स्थानकांवर ट्रेन बराच वेळ थांबत असल्याने ट्रेन स्टेशनवर उभी असताना टॉयलेटमधून बाहेर पडणारी घाण रुळावर पडायची, त्यामुळे गाडी सुटल्यानंतर खूप घाण निर्माण व्हायची. अशा परिस्थितीत रुळावर दगड असतील तर ती घाण साफ होत नाही आणि स्थानकात दुर्गंधी पसरते. त्यामुळेच मोठ्या स्थानकावरील ट्रॅक काँक्रिटचा बनवण्यात आला होता, जेणेकरून ट्रेन सुटल्यानंतर ट्रॅक व्यवस्थित स्वच्छ करता येईल. ( हे ही वाचा: पाण्याच्या बाटलीची एक्स्पायरी डेट किती असते? उत्तर जाणून तुम्हीही थक्क व्हाल) दुसरीकडे, छोट्या स्थानकांवर, ट्रेन सोर्स फक्त १ किंवा २ मिनिटांसाठी थांबतो. त्यामुळे तेथे फारशी घाण पसरत नाही. त्यामुळे ट्रॅकवर फक्त दगड आहेत. मात्र, आता रेल्वेने ओपन डिस्चार्ज सिस्टीम काढून बायो टॉयलेट बसवले आहेत. त्यानंतर रुळावर घाण पडणे बंद झाले आहे.
