पेटटॉक : कमी खर्चाचे प्राणी

परदेशी पक्षी आणि परदेशी छोटे प्राणी किंवा पॉकेट पेट्स यांना प्राणी पालकांची पसंती गेल्या दशकापासून वाढली आहे. कमी जागेत सामावणारे हे घटक आहेत. छोटे प्राणी म्हणजे अगदी ऐंशीच्या दशकापासून एखाद्या घरात दिसणाऱ्या पांढऱ्या उंदराचे भाईबंध. हॅमस्टर, फेरेट्स, जर्बिल्स हे रोडन्ट्स म्हणजे कृंतक वंशातील म्हणजे अणकुचीदार दातांचे, पदार्थ कुरतडणारे प्राणी. या वंशावळीतील नाहीत तरीही छोटय़ा पाळीव प्राण्यांच्या गटात मोडणारे पांढरे ससेदेखील खूप पूर्वीपासून पाळीव आहेत. त्याबरोबर आता गिनी पिग्स भारतीय पेट इंडस्ट्रीचा भाग झाले आहेत. पार्टीमध्ये हे छोटे प्राणी पर्समध्ये, छोटय़ा परडीत घेऊन फिरण्याची फॅशन जगभरात आहे. त्यामुळे या प्राण्यांना ‘पॉकेट पेट्स’ अशी ओळख मिळाली आहे. यातील हॅमस्टर्सच्या साधारण २० प्रजाती वेगवेगळ्या देशांत मिळतात. त्यातील सीरियन हॅमस्टर्स भारतात मिळतात. त्याच्या रंगावरून ‘गोल्डन हॅमस्टर, फॅन्सी हॅमस्टर, टेडी बेअर हॅमस्टर, स्टैंडर्ड हॅमस्टर अशी नावे त्यांना देण्यात आली आहेत. गिनी पिग्जच्या रंगावरूनही फॅन्सी, गोल्डन असे गिनीपिग्ज मिळतात.

गोंडस दिसणे हे प्राण्यांचे बलस्थान आहे. त्याचबरोबर कुत्रे, परदेशी मांजर यांच्या तुलनेत किंमत खूपच कमी असते. पांढरे उंदीर अगदी शंभर ते दीडशे रुपये जोडी इतक्या कमी किमतीतही मिळतात. साधारण ५०० ते दीड हजार रुपयांपर्यंत हॅमस्टर्स आणि ससे मिळू शकतात. फेरेट्स, जर्बिल्स हे मिळू शकत असले तरी त्यांचे प्रमाण अद्याप फारसे नाही. त्यामुळे त्यांची किंमत थोडी जास्त असते. मोठय़ा आवाजात ओरडणे नाही, तुलनेने खाणे कमी, फिरवायला नेणे, आंघोळ घालणे अशी नैमित्तिक सक्ती नाही, यामुळे या प्राण्यांसाठी पसंती वाढते आहे. मात्र असे असले तरी त्यांच्यासाठी अजिबात वेळ द्यावा लागत नाही हा गैरसमज आहे. हे प्राणी नाजूक असतात. त्यांच्या पिंजऱ्यांची स्वच्छता काटेकोरपणे आणि सातत्याने राखावी लागते. त्याचप्रमाणे भारतात पशुवैद्य मोठय़ा प्रमाणावर असले तरीही या छोटय़ा प्राण्यांवर उपचार करणारे डॉक्टर्स अजूनही पटकन सापडत नाहीत. खूप खेळणारे, प्रतिसाद देणारे हे प्राणी नाहीत. ते काहीसे भित्रे देखील असतात. त्यामुळे त्यांच्या राहण्याची जागा निवडताना याचा विचार करायला हवा.

पक्ष्यांच्या किलबिलाटाची भुरळ

लव्ह बर्ड्स, कॉकिटेल, कनेरी, फिंचेस, मकाव, लॉरीकिट्स, ग्रे पॅरेट्स हे सगळे परदेशी पक्षी आता भारत निवासी झाले आहेत. भारतात या पक्ष्यांचे सर्रास ब्रििडग केले जाते. लव्ह बर्ड्स, फिंचेस, कनेरी, लॉरीकिट्स हे तुलनेने लहान पक्षी आहेत. सातत्याने किलबिलाट करणे आणि परिसर जागा ठेवणे हे यांचे वैशिष्टय़. मात्र ते अत्यंत नाजूक असतात. त्यांना सतत हाताळणे त्यांच्यासाठी हानीकारक ठरते. मकाव, पॅराकिट्स, ग्रे पॅरेट हे आकाराने तुलनेने मोठे असतात. पक्षी मोठा असेल तेवढी त्याची निगा राखणे अधिक आव्हानात्मक असते. यापुढे जाऊन गेल्या पाच-सहा वर्षांत परदेशी फेजंट्सनाही प्राणीप्रेमींकडून मागणी वाढली आहे. हे पक्षी खूप मोठे असतात, त्यांना जागा अधिक लागते. त्यामुळे घरात ते ठेवणे हे अशक्यच असते. पक्षी पाळणे, ते विकत घेणे हा खर्चीक मामला आहे. पक्षी फळे खातात हा आपल्याकडील सार्वत्रिक गैरसमज आहे. मात्र हे सगळे पक्षी, सर्व प्रकारची फळे खात नाहीत. काही ठरावीक फळे, बिया हे त्यांचे खाणे असते. पक्षी पाळायचे तर त्यांना त्यांच्या गरजेनुसार खाणे देणे आवश्यक आहे. पक्षी माणसाळलेले असले तरी चोच मारणे, चावणे ही त्यांची नैसर्गिक सवय असते. त्यामुळे माणसाळलेले पक्षी देखील चावू शकतात हे लक्षात घेऊन काळजी घ्यायला हवी.