पचनासाठी अमृत आहे मुळा, पण या ५ गोष्टींबरोबर खाल्ला तर ठरू शकतो ‘घातक’; पोट बिघडतं अन् वाढतो गॅस

आयुर्वेदानुसार मुळा हलक्या आहाराबरोबर किंवा नुसता खाल्ला तर सर्वाधिक फायदेशीर ठरते. पण काही पदार्थांबरोबर मुळ्याचे सेवन केल्यास, गॅस, आम्लपित्त आणि पोटफुगीचा त्रास वाढतो.

मुळ्यातील पोषक तत्वे

मुळ्यामध्ये व्हिटॅमिन सी, फॉलिक अॅसिड, झिंक, मॅग्नेशियम, आयर्न आणि कॅल्शियमसारखी पोषक तत्त्वे मुबलक प्रमाणात असतात. हे घटक रोगप्रतिकारशक्ती वाढवतात, रक्त शुद्ध करतात आणि हाडं मजबूत ठेवतात.

आयुर्वेदाचार्य आचार्य बालकृष्ण यांच्या मते, मुळा पोटासाठी एखाद्या औषधापेक्षा कमी नाही. ती पचन सुधारते, गॅस आणि बद्धकोष्ठतेचा त्रास कमी करते आणि मुळव्याधासारख्या समस्यांमध्ये आराम देते.

मुळ्याचा सर्वाधिक फायदा घ्यायचा असेल, तर त्याचायोग्य वेळ आणि योग्य पद्धतीने सेवन करणं महत्त्वाचं आहे. सकाळी मुळा खाणं सर्वोत्तम मानलं जातं. रात्री ती जड असल्याने पचनावर ताण येतो.

या ५ गोष्टींबरोबर मुळा खाणं टाळा (Avoid these 5 combinations with radish)

१. दूध किंवा दह्याबरोबर मुळा टाळा

मुळा आणि दूध-दही यांचं संयोजन पचनासाठी घातक ठरतं. मुळ्याचा गुणधर्म थंड व तीव्र असते, तर दूध-दही जड आणि चिकट असतात. हे एकत्र घेतल्यास शरीरात विष तयार होतात, ज्यामुळे गॅस, अपचन आणि पोटफुगी जाणवते. मुळा खाल्ल्यानंतर किमान २ तास दूध किंवा दही घेऊ नका.

२. माशांबरोबर मुळा खाऊ नये

आयुर्वेदानुसार माशांचा आणि मूळा एकत्र खाण्यास सक्त मनाई केली आहे. माशांचे स्वरूप उष्ण तर मूळ्याचं थंड असतं. या विरुद्ध गुणधर्मांच्या अन्नामुळे शरीरात रासायनिक असंतुलन निर्माण होतं, ज्यामुळे पोटदुखी आणि आम्लपित्त वाढतं.

३. केळ्यासह मुळा टाळा

केळी आणि मुळा दोन्ही थंड प्रवृत्तीचे पदार्थ आहेत. एकत्र घेतल्यास पोटात गॅस, जडपणा आणि ष्लेमा वाढतो. त्यामुळे सर्दी-खोकला किंवा घशात खरखर निर्माण होऊ शकते.

४. गाजर किंवा बीटसह मुळा

गाजर, बीट आणि मुळा हे तीनही जमिनीत वाढणारे कंदमुळे आहेत; पण त्यांच्या प्रवृत्ती वेगळ्या आहेत. गाजर गोड, बीट जड आणि मुळा तीव्र — या तिन्हींचे एकत्र सेवन आम्लपित्त आणि गॅस वाढवतं. विशेषतः IBS किंवा बद्धकोष्ठतेने त्रस्त असणाऱ्यांनी हा मेळ टाळावा.

५. आंबट फळं किंवा लिंबूसह मुळा

संत्रं, लिंबू, मोसंबी यांसारख्या आंबट फळांसह मुळा खाल्ल्यास पित्त दोष वाढतो. त्यामुळे जळजळ होते, ढेकरं येतात, आम्लपित्त वाढते आणि पचन बिघडण्याची शक्यता असते. मुळा खाल्ल्यानंतर लगेच लिंबू पाणी किंवा आंबट फळं खाणं टाळा.

मुळा खाल्ल्यानंतर किमान १ तासानंतरच फळं, विशेषतः केळी, खा.

आयुर्वेद सांगतो:
मूळ्याचं तीखटपणा आणि फळांची आंबटपणा मिळून आंतड्यांवर परिणाम करतात आणि पचनशक्ती कमकुवत करतात. त्यामुळे मुळा खाण्याची वेळ, प्रमाण आणि जोड महत्त्वाचं आहे.

थोडक्यात – योग्य वेळी, योग्य पद्धतीने मुळा खा! सकाळी किंवा दुपारी हलक्या आहारात मुळा घ्या. ती अमृतासारखी कार्य करते – पण चुकीच्या पदार्थांबरोबर खाल्यास पचन बिघडवते.