वजन वाढल्याने होऊ शकतो कॅन्सर! दुर्लक्ष करणं पडेल महागात; डॉक्टरांनी दिला सावधगिरीचा इशारा…

भारतातील परिस्थिती आणखी चिंताजनक आहे. राष्ट्रीय कुटुंब आरोग्य सर्वेक्षण (NFHS-5, 2019-21) नुसार, प्रत्येक चारपैकी जवळपास एक पुरुष आणि एक स्त्री लठ्ठ आहेत. सर्व राज्यांमध्ये ग्रामीण आणि शहरी दोन्ही भागांत हे प्रमाण ८ ते ५० टक्क्यांपर्यंत आहे. विशेषतः मुलांमध्ये लठ्ठपणा ज्या वेगाने वाढत आहे ते खूप धोकादायक आहे. वर्ल्ड ओबेसिटी फेडरेशनच्या मते, लहानपणी लठ्ठपणा वाढण्याचे प्रमाण जगात सगळ्यात जास्त भारतात आहे. मागील १५ वर्षांत मुले आणि प्रौढ दोघांमध्येही लठ्ठपणा वाढण्याचे प्रमाण दुप्पट झाले आहे आणि मागील ३० वर्षांत ते तिप्पट झाले आहे.

लॅन्सेट डायबिटीस अँड एंडोक्रिनोलॉजी (२०२३) मध्ये भारतीय आयुर्विज्ञान संशोधन परिषदेने एक अभ्यास प्रकाशित केला आहे. त्यात दिसले की, भारतात २० वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या ३५ कोटी लोकांना पोटाचा लठ्ठपणा आहे, २५ कोटी लोकांना सामान्य लठ्ठपणा आहे आणि २१ कोटी लोकांचे कोलेस्ट्रॉल जास्त आहे. यावरून हे स्पष्ट होते की, लठ्ठपणाचा संबंध शरीरातील मेटाबॉलिझमच्या अनेक वेगवेगळ्या समस्यांशी आहे.

डॉ. आशीष गौतम यांच्या मते, भारतात लोकांच्या खाण्यापिण्याच्या आणि राहणीमानाच्या सवयी झपाट्याने बदलल्या आहेत. लोक पुरेशी कॅलरी घेत आहेत, पण त्यांच्या जेवणाची गुणवत्ता अजूनही खराब आहे. वर्ल्ड फूड सिक्युरिटी अँड न्यूट्रिशन रिपोर्ट (२०२४) नुसार, भारतातील साधारण ७८ कोटी लोक म्हणजेच देशाच्या ५५ टक्के लोकसंख्येला पोषक अन्न परवडत नाही. जवळपास ४० टक्के लोकांच्या जेवणात पुरेसे पोषक घटक नसतात.

ही समस्या आणखी वाढण्याची अनेक कारणे आहेत. जसे की, जास्त प्रमाणात प्रोसेस्ड फूड खाणे; ज्यामध्ये तेल, साखर आणि मीठ खूप असते आणि ते सहजपणे सर्वत्र मिळते. जागतिक आरोग्य संघटनेनुसार, आजच्या काळात खाण्यापिण्याच्या पद्धतीसोबतच शारीरिक हालचालींची कमतरता, यामुळे लठ्ठपणा वाढण्याचा धोका अधिक होतो.

लठ्ठपणामुळे होणाऱ्या आजारांचा धोका

शरीरात चरबी कुठे साठते हे पाहणे खूप महत्त्वाचे आहे. काही लोकांमध्ये जाडी नाशपातीसारखी दिसते, म्हणजे त्यांच्या कंबर आणि मांडीवर चरबी जास्त असते. काही लोकांमध्ये जाडी सफरचंदासारखी दिसते, म्हणजे त्यांच्या पोटावर चरबी जास्त असते. सर्वात धोकादायक म्हणजे पोटाभोवतीची जाडी (सेंट्रल किंवा ॲब्डॉमिनल ओबेसिटी), कारण याचा संबंध अनेक गंभीर आजारांशी असतो. जसे की टाइप २ मधुमेह, जास्त रक्तदाब, जास्त कोलेस्ट्रॉल, हृदयाचे रोग, फॅटी लिव्हर आणि काही कॅन्सर होण्याचा धोका वाढतो.

पचनाशी संबंधित समस्या

लठ्ठपणामुळे गॉलब्लॅडरमध्ये खडे होणे तसेच इतर पचनाशी संबंधित अनेक समस्या होऊ शकतात. गॉलब्लॅडर हा पचन संस्थेचा एक भाग आहे, जो पोटात असतो. पोटाची चरबी वाढल्यामुळे त्यावर परिणाम होतो आणि हृदयाच्या आजाराचा धोका अधिक वाढतो.

डायबिटीस

सेंटर फॉर डिसीज कंट्रोल अँड प्रिव्हेन्शनच्या मते, टाइप २ डायबिटीस असलेल्या लोकांमध्ये लठ्ठपणाची समस्यादेखील असते, त्यामुळे वाढलेले वजन नियंत्रित करणे खूप गरजेचे आहे, कारण यामुळे पोटाची चरबी कमी करता येते आणि मधुमेहाचा धोका कमी करता येतो.

रक्तदाब आणि कोलेस्ट्रॉलची समस्या

शरीराचे वजन वाढल्यास उच्च रक्तदाब आणि कोलेस्ट्रॉलची समस्या होऊ शकते. याचा थेट परिणाम हृदयावर होतो आणि त्यामुळे स्ट्रोक, हृदयविकाराचा झटका आणि इतर हृदयाचे आजार होण्याचा धोका वाढतो, त्यामुळे वजन नियंत्रित ठेवणे खूप गरजेचे आहे.

प्रभावी उपचार

आज बरेच लोक आहेत ज्यांचे वजन खूप जास्त आहे आणि जे आहार, व्यायाम किंवा जीवनशैली बदलूनही फरक पाहात नाहीत. अशा लोकांसाठी बेरियाट्रिक सर्जरी एक प्रभावी उपाय आहे. जर तुमचा बॉडी मास इंडेक्स (BMI) ३२ पेक्षा जास्त असेल आणि तुम्हाला डायबिटीस, स्लीप एपनिया किंवा सांध्यांच्या आजारासारख्या समस्या असतील, तर तुम्ही बेरियाट्रिक सर्जरीचा विचार करू शकता.

प्रत्यक्षात, BMI 35 पेक्षा जास्त असल्यास ही सर्जरी सुचवली जाऊ शकते, अगदी इतर आरोग्याच्या समस्या नसल्या तरीही. शिवाय, सर्जरीने झालेल्या सुधारणा टिकवण्यासाठी तुम्हाला जीवनशैलीत काही बदल करावे लागतील. आहारात पुरेसे प्रोटीन, नियमित व्यायाम, पुरेसे पाणी पिणे आणि व्हिटॅमिन व मिनरल्सचे सप्लिमेंट घेणे खूप आवश्यक आहे.