What Is The Difference Between Hunger And Cravings : पोटभर जेवल्यानंतर १० मिनिटांनी फ्रिज उघडून केक किंवा चॉकलेट खाणे असो किंवा पोटात आवाज आल्यानंतर एखादा पदार्थ खाण्याची इच्छा मनात येणे असो, तुमच्यापैकी अनेकांनी एकदातरी हा अनुभव नक्कीच घेतला असेल. तर अशावेळी नक्की आपल्याला भूक लागलेली असते की, एखादा पदार्थ खणायची फक्त क्रेव्हिंग होते. जरी दोन्ही सारखेच वाटत असले तरी तुमचे मेंदू व शरीर खूप वेगळ्या गोष्टी सांगत असतात आणि यातला फरक ओळखता आल्याने तुम्ही काय आणि कसे खायचे यामध्ये अनेक बदल दिसून येऊ शकतात. तसेच हे बदल तुम्हाला अधिक जागरूक राहण्यास, यावेळी खाणे टाळण्यास थांबवण्यास मदत करू शकतात.
भूक आणि क्रेव्हिंगमध्ये काय फरक आहे?
तुमच्या शरीराला खरोखर अन्नाची गरज आहे की, तुमच्या मनाला फक्त काहीतरी चटपटीत खाण्याची इच्छा होतेय हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे. पोषणतज्ज्ञ न्मामी अग्रवाल यांनी सांगितले की, भूक ही तुमच्या शरीरासाठी इंधन मागते. तसेच भूक सहसा तासनतास अन्न न खाल्ल्यामुळे सुरू होते. त्यामुळे पोटात गुरगुरणे, डोकेदुखी किंवा अगदी थकवा यांसारखी शारीरिक लक्षणे दिसू लागतात. यासाठी तुम्ही योग्य जेवण आणि हेल्दी नाश्ता केला पाहिजे. यामुळे खरी भूक ही शारीरिक गरजांबद्दल असते, भावनिक आरामाबद्दल नाही.
क्रेव्हिंग नक्की कशामुळे होते?
क्रेव्हिंग सवयी किंवा खाण्यावर लादलेल्या एखाद्या बंधनांमुळे येते. बहुतेक वेळा आपल्याला गोड पदार्थ, चॉकलेट्स किंवा चटपटीत / खारट खाण्याची इच्छा होते. जेव्हा आपण ही खाण्याची इच्छा पूर्ण करतो, तेव्हा काही वेळ छान वाटतं, पण नंतर पश्चाताप किंवा अपराधीपणाची भावना येऊ शकते.
क्रेव्हिंग जास्त प्रमाणात कधी जाणवते?
मासिक पाळी, प्रेग्नन्सी, आवडते खाणे टाळणे, स्ट्रिक्ट डाएट यादरम्यान क्रेव्हिंग जास्त प्रमाणात जाणवते.
त्यामुळे क्रेव्हिंग ही मानसिक भावना असते. ती थोडावेळ आनंद देते, पण ती टाळण्यासाठी आपल्या आहारात संतुलन ठेवणं आणि खाण्याची सवय योग्य असणे महत्त्वाचं आहे.
आपल्या भूकेचे संकेत काही विशिष्ट हार्मोन्स (संप्रेरक) नियंत्रित करतात. त्यापैकी एक महत्त्वाचा हार्मोन म्हणजे घ्रेलिन (Ghrelin). याला “भूक वाढवणारा हार्मोन” असंही म्हणतात. जेव्हा घ्रेलिनची पातळी वाढते तेव्हा तुमचा मेंदू संदेश पाठवतो की, आता खाण्याची वेळ झाली आहे. पण, पोषणतज्ज्ञ लवनीत बत्रा सांगतात की, भूक लागणे हे नेहमीच तुमचे पोट रिकामे असण्याशी संबंधित नसते. कधीकधी ते तुमच्या दैनंदिन सवयी किंवा अन्न निवडीशी संबंधित असते. जेवण वगळणे, कमी झोपणे आणि जास्त प्रक्रिया केलेले अन्न खाणे हे सर्व तुमच्या भूकेच्या संकेतांमध्ये अडथळा आणू शकते. काही औषधेदेखील यात भूमिका बजावू शकतात. त्यामुळे बऱ्याचदा तुमची अन्नाची इच्छा ही प्रत्यक्ष भूकेपेक्षा तुमच्या दिनचर्येत काय कमी आहे यावर जास्त अवलंबून असते.
तुमच्या आहारात काहीतरी कमी आहे का?
तुमचे शरीर जीवनसत्त्वे किंवा खनिजांच्या कमतरतेचे संकेत देण्यासाठी क्रेव्हिंगचा वापर करतात. जर तुम्हाला अचानक वारंवार चॉकलेट खाण्याची इच्छा होत असेल, तर ते मॅग्नेशियमच्या कमतरतेकडे इशारा करू शकतात. जर तुम्हाला बर्फ खावासा वाटत असेल, तर तुमच्या शरीरात लोहाची कमतरता असू शकते. मीठ खाण्याची इच्छा होत असेल तर याचा अर्थ असा होऊ शकतो की, तुमच्यात सोडियमची कमतरता आहे किंवा इलेक्ट्रोलाइट असंतुलन आहे.
डॉक्टर गीतिका मित्तल गुप्ता म्हणतात की, पौष्टिकतेने समृद्ध जेवण खाल्ल्याने ही क्रेव्हिंग सुरू होण्यापूर्वीच थांबू शकते. लोह आणि व्हिटॅमिन बी१२ साठी पालेभाज्या भरपूर खा, रक्तातील साखरेचे व्यवस्थापन करण्यासाठी आणि गोड पदार्थांची इच्छा कमी करण्यासाठी संपूर्ण धान्ये निवडा आणि कॅल्शियमची पातळी वाढविण्यासाठी दुग्धजन्य पदार्थ खायला विसरू नका.
