सावंतवाडी: सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील देवगडमधील तारामुंबरी येथील खवळे महागणपती आपल्या वेगळ्या वैशिष्ट्यांसाठी सर्वदूर प्रसिद्ध आहे. हा गणपती २१ दिवसांच्या गणेशोत्सवादरम्यान तीन वेगवेगळ्या रूपांमध्ये दिसतो. नवसाला पावणारा आणि हाकेला धावणारा अशी त्याची ख्याती असून, त्याची नोंद लिम्का बुक ऑफ रेकॉर्ड्समध्ये देखील झाली आहे. नुकत्याच झालेल्या संकष्टी चतुर्थीला शेकडो भाविकांनी या गणपतीचे दर्शन घेतले. या वर्षी खवळे महागणपतीचा त्रिशताब्दी रौप्य महोत्सव साजरा होत आहे. या उत्सवाच्या समितीचे अध्यक्ष सूर्यकांत खवळे यांनी या गणपतीविषयी माहिती दिली.
मूर्तीची खास वैशिष्ट्ये:
हा गणपती कुटुंबातील सदस्यांद्वारेच तयार केला जातो. कोणत्याही बाहेरील मूर्तिकाराची मदत घेतली जात नाही.
सूर्यकांत खवळे यांच्या मार्गदर्शनाखाली अक्षय, विकट आणि चिन्मय खवळे यांच्यासह कुटुंबातील नववी, दहावी आणि अकरावी पिढी सध्या हे काम करत आहे.
मूर्ती बनवण्यासाठी शेतातील सुमारे दीड टन साधी माती वापरली जाते, जी लाकडी घणाने मळून गोळे तयार केले जातात.
मूर्ती बनवण्याचे काम श्रावण महिन्यातील नारळी पौर्णिमेला सुरू होते आणि ते फक्त घरातील पुरुषच करतात.
ही मूर्ती साच्याशिवाय पूर्णपणे हाताने बनवली जाते, त्यामुळे ती संपूर्णपणे भरीव असते. मूर्ती बैठी असून, तिची उंची पावणे सहा फूट आहे.
तीन रूपांचे रहस्य:
खवळे महागणपतीचा रंग २१ दिवसांच्या काळात टप्प्याटप्प्याने बदलत जातो:
गणेश चतुर्थीला: मूर्तीला पूर्णपणे पांढरा चुना लावला जातो आणि फक्त डोळ्यांना रंग दिला जातो.
पाचव्या दिवशी: मूर्तीला संपूर्णपणे रंगवून तयार केले जाते. या वेळी ती लाल रंगाची असते, त्यावर चंदेरी अंगरखा, पिवळे पितांबर आणि दीड फूट उंचीचा सोनेरी मुकुट असतो.
सातव्या ते एकवीसाव्या दिवसापर्यंत: मूर्तीवर सातव्या, अकराव्या, पंधराव्या, सतराव्या आणि एकवीसाव्या दिवशी सतत रंगकाम सुरू राहते, ज्यामुळे त्याचे रूप बदलत जाते. अशा प्रकारे हा गणपती २१ दिवसांत तीन वेगवेगळ्या रूपांमध्ये दिसतो.
वार्षिक परंपरा आणि उत्सव
वंशवृद्धीसाठी तसेच लग्नासाठी हा गणपती नवसाला पावतो, अशी लोकांची धारणा आहे.
विसर्जनाच्या दिवशी पंचक्रोशीतील हजारो भक्तांना महाप्रसाद दिला जातो.
दुपारी भाविक आपले नवस फेडतात आणि नवीन नवस बोलतात.
उत्सवामध्ये विविध कार्यक्रमांचे आयोजन करण्यात आले आहे. यात राज्यस्तरीय भजन स्पर्धा (प्रथम क्रमांक ₹२१ हजार), तसेच विविध सांस्कृतिक कार्यक्रम आणि सन्मान सोहळे यांचा समावेश आहे.
१२ सप्टेंबर रोजी भजन स्पर्धेतील विजेत्यांना पालकमंत्री नितेश राणे यांच्या हस्ते बक्षिसे दिली जाणार आहेत.
१३ सप्टेंबर रोजी जगद्गुरु शंकराचार्य विद्यानृसिंह स्वामी महागणपतीच्या दर्शनासाठी उपस्थित राहणार आहेत.
१६ सप्टेंबर रोजी ढोल-ताशांच्या गजरात शिवकालीन मर्दानी खेळ सादर केले जातील आणि त्यानंतर महागणपतीचे विसर्जन होईल.
या वर्षीचा उत्सव खवळे महागणपतीच्या त्रिशताब्दी रौप्य महोत्सवामुळे अधिकच खास बनला आहे.
