नवा लंडन ब्रिज

 
सपुष्प वनस्पती

वृक्षांची गणना सपुष्प वनस्पतीमध्ये केली जाते. सर्व सपुष्प वनस्पती ‘संवहनी’ असतात आणि त्यांना फुलं आणि बिया येतात.
या समूहातील वनस्पतींचे दोन गट आहेत. एक ‘अनावृतबीजी’ आणि दुसरा ‘आवृत्तबीजी’ या दोन्ही उपगटात वृक्षांची संख्या मोठी आहे.
अनावृतबीजी : ‘अनावृत्तबीजी’ वनस्पती जरी सपुष्प वनस्पतीमध्ये गणली जात असली तरी या वनस्पतींना लौकिक अर्थाने ज्याला फूल म्हणतात तसे फूल येत नाही. फूल एकिलगी असते. विशेष प्रकारच्या रूपांतरित पानांवर त्यांचे परागकोष आणि बीजांडे स्थिरावतात. बीजांडे अंडाशयात सामाविष्ट नसतात. म्हणून या वनस्पतींना ‘अनावृतबीजी’ म्हणतात.
अनावृतबीजी वनस्पतींची चार कुळांत विभागणी केली जाते.
सायकॅडसी : ताडसदृश वृक्ष
गिक्गोएसी : पंखापर्णी
कोनीफेरी : सूचिपर्णी
निटेसी : कुंबळवेल वृक्ष
सायकॅडसी : या कुळातील वृक्ष साधारण ताडाप्रमाणे दिसतात. वाढ अतिशय मंद असते. या कुळातील वनस्पती अनेक बागांमधून बघायला मिळतात. उदा. सायकस, झ्ॉमीया, इंसेफॅलारटस.
कोनीफेरी : या वृक्षांच्या प्रजाती समुद्रसपाटीपासून पावणेदोन हजार मीटर उंचीवर आढळतात. त्यांची पाने सुईप्रमाणे दिसतात. म्हणून त्यांना सूचिपर्णी म्हणतात. खूप उंचीवर वाढणाऱ्या या वृक्षांना हिमवृष्टीशी सामना करावा लागतो. वृक्षाच्या पानांवर बर्फ साठून राहू नये म्हणून या वृक्षांनी स्वत:मध्ये बदल घडवून आणला आणि वृक्षसंभार साधारण शंकूप्रमाणे झाला. या वृक्षांच्या फुलांना कोन म्हणून संबोधले जाते. मेल कोन आणि फिमेल कोन अशा दोन प्रकारची फुले या वृक्षांवर दिसून येतात. या गटातील वनस्पतींचा उपयोग इमारती लाकूड, कागद करण्यासाठी, रेझीन मिळवण्यासाठी होतो. उदा. पायनस, स्रिडस क्यूफ्रेसस, टॅक्ससस. चिलगोझा या वृक्षाच्या बियांचा उपयोग सुकामेवा म्हणून करतात.
पंखापर्णी वृक्ष – पाने पंख्यासारखी असतात. चीन आणि जपानमध्ये हे वृक्ष मोठय़ा प्रमाणात आढळतात. भारतात हे वृक्ष फार कमी प्रमाणात आढळतात.
कुंबळवेल वर्ग : या वर्गात ‘एफ्रिडा’ नावाची वनस्पती खोड, रोपटे आणि वेलीच्या आकारात आढळते. ही एक औषधी वनस्पती आहे. कुंबळ ही वनस्पती काष्ठवेल आहे. पश्चिम घाटात अनेक मोठय़ा वनस्पतींच्या आधारे वाढताना दिसते.
– डॉ. सी. एस. लट्ट (मुंबई)

मराठी विज्ञान परिषद,
वि. ना. पुरव मार्ग, चुनाभट्टी, मुंबई २२ office@mavipamumbai.org