इंडोनेशियापुढील ‘धर्म’संकट

गर्दीची मॉलसारखी ठिकाणे एरवी सुरक्षित वाटतात. त्या सुरक्षिततेच्या भावनेला सुरुंग लावला की लोकांचा व्यवस्थेवरील विश्वास डळमळू शकतो. दहशतवादी नेमक्या अशा ठिकाणांना लक्ष्य करतात त्यामागचे हे सर्वात महत्त्वाचे कारण. आपले सरकार, आपल्या यंत्रणा आपली सुरक्षा करू शकत नाहीत ही भावना लोकांच्या मनात जागवताना तुमचे त्राते कोणी असतील तर ते आम्ही आणि आमचा विचार ही भावना नागरिकांच्या मनात जागवणे हे कोणत्याही दहशतवादी संघटनेचे प्रथम उद्दिष्ट असते. इंडोनेशियातील जाकार्ता येथील ताज्या हल्ल्यात दहशतवाद्यांनी शॉपिंग मॉल, कॉफीपानगृह, पोलीस ठाणे अशा ठिकाणांना लक्ष्य केले ते त्यामुळेच. मुंबईवरील दहशतवादी हल्ल्यात हेच घडले होते. पॅरिसमध्ये त्याचीच पुनरावृत्ती झाली होती आणि आता जाकार्तातही तेच दिसत आहे. या अशा हल्ल्यांतून दहशतवादी निरपराध नागरिकांचे प्राण घेऊ शकतात, मोठी वित्तहानी करू शकतात. पण ते मोल चुकविल्यानंतरही राष्ट्र दहशतवाद्यांना हव्या त्याच पद्धतीने विचार करू लागले तर तो त्या दहशतवादी विचारांसाठी प्रचंड फायद्याचाच मामला ठरतो. मुंबईवरील हल्ल्यानंतर येथील सर्वसामान्य नागरिकांनी जी भूमिका घेतली, पॅरिसवरील हल्ल्यानंतर फ्रेंच जनतेने जो संयम दाखविला तो दहशतवादी विचारांचा पराभव करणाराच होता. इंडोनेशियातील युद्धात पराभव कोणाचा होतो हे लवकरच समजेल. या हल्ल्यानंतर ते राष्ट्र कोणती भूमिका घेते यावर तो निकाल अवलंबून असेल. जगातील १३ टक्के मुस्लिमांचा हा देश. त्यातील ९९ टक्के सुन्नी. इतरांत शिया, अहमदिया, हिंदूू, ख्रिश्चन वगैरे. पण डचांपासून स्वातंत्र्य मिळविल्यावर आजपर्यंत हा देश धर्मनिरपेक्षतेच्या वाटेवर चाललेला आहे. धर्म आणि राजकारण यांची सरमिसळ हा समाजाच्या विकासातील सर्वात मोठा अडथळा असतो हे भान इंडोनेशियाचे पहिले राष्ट्राध्यक्ष सुकार्नो यांना होते. १९६७ मध्ये त्यांना हटवून सत्तेवर आलेले जन. सुहार्तो यांनी तर अत्यंत कठोरपणे धर्माला राजकारणाच्या परिघाबाहेर ठेवले. माजी राष्ट्राध्यक्ष सुसिलो युधोयोनो यांनीही इंडोनेशिया हे मुस्लिम राष्ट्र नसल्याची स्पष्ट ग्वाही दिली होती. आज मात्र ते सर्व पणाला लागल्याचे चित्र आहे. याचा प्रारंभ झाला तो ऐंशीच्या दशकात. एकीकडे मुक्त अर्थव्यवस्था फोफावत असतानाच तेथे धार्मिकता वाढू लागली होती. कट्टरतावादी संघटनांनी पाय पसरण्यास सुरुवात केली होती. अल्पसंख्याक अहमदिया, शिया ही कट्टरतावाद्यांची लक्ष्ये बनली होती. चर्च ही हल्ले करण्याची स्थळे बनू लागली होती. हा सगळा प्रवास भलताच ओळखीचा आहे. एकीकडे तेथील इस्लामी पक्ष वाढत असतानाच, त्यांच्या परिघावरच्या कट्टरतावादी संघटना अधिकाधिक बळकट होत होत्या. इस्लाम हा साम्यवादाप्रमाणेच आंतरराष्ट्रीय. त्यामुळे त्या कट्टरतावाद्यांना बाहेरूनही बळ मिळत होते. २००२ मधील बालीतील भीषण हल्ल्यामागे अल कायदा होती. आताच्या हल्ल्यामागे आयसिस असल्याचा संशय आहे. सुन्नीबहुल राष्ट्रातच नव्हे, तर सर्वत्रच खरा सुन्नी इस्लाम म्हणजेच सलाफी हाच राष्ट्रधर्म असला पाहिजे असे मानणारी ही संघटना इंडोनेशियातील कट्टरतावाद्यांना आकर्षित करीत आहे, हा खरा इंडोनेशियाच्या चिंतेचा विषय आहे. कोणताही देश या ना त्या मार्गाने आपल्यावरील हल्ल्याचे उत्तर देत असतोच. इंडोनेशियाही ते देईल. तेथील कट्टरतावाद्यांवर कारवाई होईल. पण त्यानंतर काय हा प्रश्न उरतोच. अशा हल्ल्यांपासून धडा घेऊन इंडोनेशिया आपली धर्मनिरपेक्षता अधिक बळकट करील की दहशतवाद्यांचे हेतू साध्य करण्यास साह्य़ करील हा तो सवाल आहे. अशा धर्म-संकटाचे उत्तर त्या-त्या देशालाच द्यायचे असते. इतरांनी त्या उत्तरातून योग्य ते धडे घ्यायचे असतात.