‘हुकूमशहा’चा मित्र लेखक..

या पुस्तकाचे आंतरराष्ट्रीय स्तरावर स्वागत झाले, पण ते जेमतेम प्रमाणातच. पुढे हे पुस्तक विस्मृतीतच गेले. असे का झाले, याचे एक कारण पुस्तकातच सापडेल. हे पुस्तक खूप तपशील असलेल्या वर्णनांनी भरले असले, तरी त्यातून हाती काहीच ‘ठोस’ लागत नाही.. ‘माख्रेज कॅस्ट्रोसमर्थक होता, पण कॅस्ट्रोचा अंकित नव्हता’ अशा अर्थाचे जे प्रतिपादन अख्ख्या पुस्तकातून दिसेल, ते दक्षिण अमेरिकेबाहेरील देशांतील वाचकांना मोघम वाटते!

उदाहरणार्थ, माख्रेजचे प्रचंड घर त्याला फिडेल कॅस्ट्रो यांनीच बहाल केले होते, पण या दोघांची मैत्री देणारा-घेणारा या स्तरावर कधीच नव्हती; कॅस्ट्रोला माख्रेजचे समर्थन इतके की, हर्बटरे पॅडिला या लेखकावर ‘कॅस्ट्रोद्वेष म्हणजे देशद्रोहच’ अशा थाटात खटला भरला गेला, तेव्हा जनमत आणि सारे साहित्यिक पॅडिलाच्या बाजूने असूनही माख्रेजने मात्र कचखाऊपणा केला; मात्र माख्रेजच्या साहित्यकृतींना त्याच्या कॅस्ट्रो-प्रेमाची बाधा कधीच झालेली नाही.. अशी काहीशी परस्परविरोधी वाटणारी विधाने या पुस्तकात असल्यामुळे ते वैतागवाणेही वाटेल. अमेरिकादी देशांनी कॅस्ट्रोला निव्वळ ‘हुकूमशहा’च मानले, त्यामुळे लेखकांनी अशा एकाधिकारशाहीच्या विरोधात असायला हवे ही अपेक्षा काही वाचकांची असू शकते. पण असा कथित ‘हुकूमशहा’ आणि लेखक यांचे संबंध किती गुंतागुंतीचे असू शकतात, याचा अभ्यास करू इच्छिणाऱ्यांसाठी यापुढेही हे पुस्तक म्हणजे मोठाच ठेवा ठरणार आहे!