व्यक्तिवेध: गंगू रामसे

ही दोन्ही- किंवा अशी अनेक (उदा.- ‘दो गज जमीन के नीचे’मधील सपकन जमिनीखालून बाहेर येणारा सैतान) दृश्ये रामसे बंधूंपैकी ज्यांनी घडवली, ते गंगू रामसे ७ एप्रिलच्या रविवारी वारले. काळाच्या पडद्याआड आधी (२०१० मध्ये)  निर्माते केशू रामसे गेले, मग दिग्दर्शक तुलसी रामसे (२०१८), सहनिर्माते व दिग्दर्शक श्याम रामसे (२०१९), लेखक व सर्वात थोरले बंधू कुमार (२०२१) असा क्रम लागला आणि आता घरच्या चित्रपटांचे छायालेखन करणारे गंगू रामसेही गेले. फतेहचंद यू. रामसे (मूळचे आडनाव रामसिंघानी) यांच्या सात पुत्रांपैकी या पाचजणांखेरीज, अर्जुन आणि किरण रामसे हयात आहेत, पण ‘रामसेपटां’चा जमाना मात्र आता सरला आहे. हे सातही भाऊ अक्षरश: घरचे कार्य असल्यासारखे चित्रपटासाठी राबत. नवनव्या कल्पना कुठूनकुठून आणत, पडद्यावरही साकार करत. अलिबाग, मुरुड-जंजिरा, इगतपुरी अशा ठिकाणी महिनाभर पडाव टाकून चित्रीकरण होई.

गंगू रामसे यांचे मोठेपण हे की, त्यांनी अत्यंत कमी खर्चात चित्रीकरण केले. फिल्मचा ‘स्टॉक’ ते फुकट जाऊ देत नसतच, पण ‘सैतान उडतो’ यासारख्या दृश्यासाठी क्रेनसारखी साधने महागात पडतील, हे लक्षात घेऊन त्यांनी एकाच फिल्मवर दोनदा दृश्यांकनाचे तंत्र अत्यंत खुबीने वापरले. या त्यांच्या खटपटी थेट ‘प्रभात’च्या चित्रपटांसाठी ‘ट्रिकसीन’ साकारणाऱ्या दामले, फत्तेलाल यांची आठवण देणाऱ्या होत्या. ‘ऑटोडेस्क माया’, ‘दा विन्ची रिझॉल्व्ह’ यांसारख्या संगणकीय सोयी उपलब्ध होण्याआधी ज्यांनी या सॉफ्टवेअरसारखेच मानवी प्रयत्न यशस्वी केले, त्यांत गंगू रामसे यांचे नाव घेतले जाईल.