* प्रश्न: माझ्याकडे एका शेअर बाजारात सूचिबद्ध कंपनीचे काही वर्षांपूर्वी विकत घेतलेले शेअर्स आहेत. या शेअर्सवर मला २०१५-१६ या वर्षी बोनस शेअर्स मिळाले. हे सर्व शेअर्स (बोनस शेअर्ससहित) मी जर शेअर बाजारामार्फत विकले तर तर मला कर भरावा लागेल का? - अभय दातार, मुंबई उत्तर : प्राप्तिकर कायद्यानुसार शेअर बाजारात सूचिबद्ध कंपन्यांचे शेअर्स खरेदी केल्याच्या दिवसापासून एक वर्षांनंतर विकले आणि त्या व्यवहारावर शेअर उलाढाल कर (एसटीटी) भरला गेला असेल तर त्यावर होणारा दीर्घ मुदतीचा भांडवली नफा हा कलम १०(३८) नुसार करमुक्त आहे. असे शेअर्स खरेदी केल्याच्या एक वर्षांच्या आत विकले तर त्यावर होणाऱ्या लघुमुदतीच्या भांडवली नफ्यावर १५.४५% (शैक्षणिक कर धरून) इतक्या दराने कर भरावा लागतो. आपल्याला मूळ शेअर्सवर होणारा नफा हा दीर्घ मुदतीचा असल्यामुळे त्यावर कर भरावा लागणार नाही. आपल्याला मिळालेले बोनस शेअर्स हे बोनस जाहीर केल्याच्या तारखेपासून एक वर्षांच्या आत विकले तर त्यावर लघू मुदतीचा भांडवली नफा होतो. हा भांडवली नफा काढण्यासाठी खरेदी मूल्य हे शून्य असे समजले जाते. आपल्याला मिळालेले बोनस शेअर्स हे बोनस जाहीर केल्याच्या तारखेपासून एक वर्षांनंतर विकले तर त्यावर दीर्घ मुदतीचा भांडवली नफा होतो. त्यावर आपल्याला कर भरावा लागत नाही. * प्रश्न: मी जून १९९५ मध्ये एका दुकानात पैसे गुंतविले होते. हे दुकान मी ७ लाख रुपयांना खरेदी केले होते आणि ते भाडय़ाने दिले होते. हे दुकान मी या वर्षी ७० लाख रुपयांना विकून एक घर विकत घेण्याचा विचार करीत आहे. यासाठी मला दुकानाच्या विक्रीवर होणाऱ्या नफ्यावर कर सवलत मिळू शकेल का? यासाठी काय करावे लागेल? - सीमा पुरंदरे, ई-मेलद्वारे उत्तर : दुकानविक्रीवर होणारा भांडवली नफा हा दीर्घ मुदतीचा असेल. आपल्याला ‘कलम ५४ एफ’नुसार विक्री किमतीएवढी (विक्री खर्च वजा जाता) गुंतवणूक नवीन घरात केली तर त्यावर होणाऱ्या भांडवली नफ्यावर कर भरावा लागणार नाही. यासाठी काही अटींची पूर्तता करावी लागते. या अटी अशा- (अ) करदात्याकडे एकापेक्षा जास्त घरे (नवीन घराव्यतिरिक्त) नसली पाहिजेत. (ब) नवीन घर दुकानविक्री केलेल्या दिवसापासून दोन वर्षांच्या आत (बांधले तर तीन वर्षांच्या आत) विकत घेतले पाहिजे, म्हणजेच या नवीन घराचा ताबा या काळात मिळाला पाहिजे. (क) नवीन घर विकत घेण्यासाठी किंवा बांधण्यासाठी वरील कालावधी आहे. या कालावधीमध्ये दुकानविक्रीतून मिळालेले पैसे आपल्याला भांडवली खात्यात (कॅपिटल गेन अकाऊंट स्कीम, १९८८) ठेवावे लागतील आणि या खात्यातून नवीन घराचे पैसे द्यावे लागतील. हे खाते त्या वर्षीचे विवरणपत्र भरण्याच्या मुदतीपूर्वी उघडावे लागेल. (ड) या नवीन घराचे हस्तांतरण किंवा विक्री तीन वर्षे करता येणार नाही आणि केल्यास सवलत घेतलेल्या रकमेवर कर भरावा लागेल. या अटींशिवाय आपल्याला या वर्षीच्या विवरणपत्रात हा व्यवहार दाखवावा लागेल. * प्रश्न : माझे वय ६१ वर्षे आहे. माझ्या उत्पन्नामध्ये निवृत्तिवेतन आणि बँकेच्या मुदत ठेवींवरील व्याजाचा समावेश आहे. माझे करपात्र उत्पन्न कलम ८० क नुसार केलेली गुंतवणुका वजा जाता तीन लाख रुपयांपेक्षा कमी आहे. मला विवरणपत्र भरणे बंधनकारक आहे का? - रवींद्र देशपांडे, ईमेलद्वारे उत्तर : प्राप्तिकर कायदा कलम १३९ नुसार ज्या ज्येष्ठ नागरिकांचे (ज्यांचे वय ६० वर्षांपेक्षा जास्त आहे आणि ८० वर्षांपेक्षा कमी आहे.) उत्पन्न कलम ८० च्या वजावटीपूर्वी ३ लाख रुपयांपेक्षा जास्त आहे त्यांना विवरणपत्र भरणे बंधनकारक आहे. * प्रश्न : आपण मागील लेखात विचारलेल्या प्रश्नाला उत्तर देताना असे सांगितले होते की, पत्नीच्या नावाने ठेवलेल्या मुदत ठेवींवर पतीला कर भरावा लागतो. जर पतीने पत्नीला पैसे भेट दिले असते तर त्याचे उत्पन्न पत्नीला करपात्र झाले असते आणि पतीला कर भरावा लागला नसता. भेट दिलेली रक्कमसुद्धा ही ठरावीक नातेवाईकाला दिल्यामुळे करमुक्त आहे. हे बरोबर आहे का? - एम.बी. वाळके, पुणे उत्तर : पतीने पत्नीला भेट दिलेली रक्कम ठरावीक नातेवाईकाकडून आली असल्यामुळे करमुक्त आहे हे बरोबर आहे; परंतु कलम ६४ नुसार पतीने पत्नीला दिलेल्या भेटीवर मिळालेल्या व्याजावर पतीलाच कर भरावा लागतो. * प्रश्न : मी एप्रिल २०१५ मध्ये एक घर बिल्डरकडे बुक केले होते आणि मे २०१५ मध्ये मी बँकेतून गृहकर्ज घेतले. हे गृहकर्ज मी नोव्हेंबर २०१५ पासून फेडण्यास सुरुवात केली. या घराचा ताबा मी मे २०१६ मध्ये घेतला. मला २०१५-१६ या आर्थिक वर्षांत गृहकर्जाच्या मुद्दल आणि व्याजाच्या परतफेडीची किती वजावट मिळेल? - संजय दामले, ईमेलद्वारे उत्तर : घराचा ताबा घेतल्याशिवाय गृहकर्जाच्या मुद्दल किंवा व्याजाच्या परतफेडीची उत्पन्नातून वजावट मिळत नाही. आपण घराचा ताबा मे २०१६ मध्ये म्हणजे आर्थिक वर्ष २०१६-१७ मध्ये घेतल्यामुळे, आर्थिक वर्ष २०१५-१६ मध्ये कोणतीही वजावट मिळणार नाही; परंतु २०१५-१६ या आर्थिक वर्षांत गृहकर्जावर घेतलेल्या व्याजाची वजावट, आपण घराचा ताबा घेतल्या वर्षांत आणि त्यापुढील चार वर्षांत अशी पाच वर्षांत सम प्रमाणात विभागून घेता येईल. * प्रश्न : मी एका विद्यापीठात नोकरी करते. मला जून २०१६ मध्ये २,६५,०००० रुपयांची वेतन थकबाकी मिळाली. ही थकबाकी २०१३-१४ ते २०१५-१६ या आर्थिक वर्षांसाठी आहे. या काळात माझे उत्पन्न कमाल करमुक्त मर्यादेपेक्षा कमी होते. आता आर्थिक वर्ष २०१६-१७ मध्ये मिळालेल्या थकबाकीमुळे माझे उत्पन्न वाढले आहे आणि मला खूप जास्त कर भरावा लागत आहे. हा कर मी कसा वाचवू शकते? - संध्या कुलकर्णी, ईमेलद्वारे उत्तर : मागील वर्षांचे उत्पन्न, या वर्षी एकदम मिळाल्यामुळे किंवा अग्रिम वेतन मिळाल्यामुळे, करदायित्व वाढते. अशा वाढीव कराचा बोजा करदात्यावर पडू नये यासाठी प्राप्तिकर कायद्याच्या कलम ८९ (१) प्रमाणे कर सवलतीची तरतूद आहे. ही कर सवलत घेण्यासाठी ‘फॉर्म १० ई’ हा ऑनलाइन दाखल करावा लागतो. हा फॉर्म भरल्यास या कलमानुसार कर सवलतीची रक्कम किती आहे हे कळेल. थोडक्यात, ज्या ज्या वर्षीची थकबाकी मिळाली आहे त्या त्या वर्षी किती कर भरला आहे आणि त्या वर्षी थकबाकी विचारात घेऊन किती कर भरावा लागला असता याचा फरक आणि या वर्षी थकबाकी विचारात घेऊन आणि थकबाकी विचारात न घेता किती कर भरावा लागतो यामधील फरक. असे दोन्ही फरक विचारात घेऊन कर सवलत किती ते काढता येते. * प्रश्न : मला आर्थिक वर्ष २०१३-१४ सालासाठी प्राप्तिकर खात्याकडून विवरणपत्र भरले नसल्यासंबंधी सूचना आली आहे. माझे उत्पन्न करपात्र नाही. यामध्ये कलम १९४ अ नुसार उद्गम कर (टीडीएस) माझ्या पर्मनंन्ट अकाऊंट नंबर (पॅन) वर कापला गेला आहे असे नमूद करण्यात आले आहे आणि याचे उत्तर ऑनलाइन द्यावे असे सांगण्यात आले आहे. अशा सूचनेला मी कसे उत्तर द्यावे? - अक्षय कोलते, अहमदनगर उत्तर : आपला उद्गम कर (टीडीएस) कापला गेला आहे आणि आपण विवरणपत्र दाखल केले नाही यासाठी ही सूचना आली आहे. आता आपल्याला याचे उत्तर ऑनलाइन दाखल करावे लागेल. आपला ‘पॅन’ प्राप्तिकर खात्याच्या या वेबसाइटवर, रजिस्टर नसेल तर, प्रथम आपले रजिस्ट्रेशन करून घ्यावे लागेल. त्यानंतर आपल्या ‘पॅन’वर लॉग इन करून उडटढछकअठउए मध्ये जाऊन विवरणपत्र का दाखल केले नाही याचे उत्तर निवडावे. आपल्या बाबतीत ते ‘करपात्र उत्पन्न नाही’ असे असेल आणि ते सबमिट करावे. हे दाखल झाल्यावर त्याची पावती Acknowledgement तयार होईल. या पावतीची प्रत आपल्या प्राप्तिकर अधिकाऱ्याकडे जमा करावी. * प्रश्न: माझा प्रश्न असा आहे की, पर्मनंट अकाऊंट नंबर (पॅन) घेतला असेल तर विवरणपत्र भरावेच लागेल का? - सदाशिव राजे उत्तर : आपले उत्पन्न कमाल करमुक्त उत्पन्नाच्या मर्यादेपेक्षा जास्त नसेल तर विवरणपत्र भरणे बंधनकारक नाही. हे उत्पन्न खालीलप्रमाणे : वर्गवारी उत्पन्न मर्यादा* अति ज्येष्ठ नागरिक (ज्यांचे वय ८० वर्षांपेक्षा जास्त आहे) ५,००,००० रुपये ज्येष्ठ नागरिक (ज्यांचे वय ६० वर्षांपेक्षा जास्त आहे आणि ८० वर्षांपेक्षा कमी आहे) ३,००,००० रुपये इतर नागरिक २,५०,००० रुपये * हे उत्पन्न कलम ८० च्या वजावटीपूर्वी आहे याशिवाय ज्यांचे भारताबाहेर बँक खाते किंवा मालमत्ता आहे किंवा अशा बँक खात्यात किंवा मालमत्तेत आर्थिक स्वारस्य असेल अशा निवासी भारतीयांना विवरणपत्र भरणे बंधनकारक आहे; जरी त्यांचे उत्पन्न वरील मर्यादेपेक्षा कमी असले तरी. पुढील वर्षांपासून (आर्थिक वर्ष २०१६-१७ पासून) कलम १०(३८) नुसार शेअर्सवरील दीर्घ मुदतीचा भांडवली नफा, जो करमुक्त आहे, तोसुद्धा वरील उत्पन्नाच्या मर्यादेत गणला जाईल. * प्रश्न : मी फेब्रुवारी २०१२ मध्ये एक घर विकत घेतले होते. यासाठी मी गृहकर्ज घेतले होते. चार वर्षांनंतर म्हणजे फेब्रुवारी, २०१६ मध्ये मी ते घर विकले. या विक्रीतून मी माझे गृहकर्ज फेडले आणि आणखीन एक घर विकत घेतले. माझा प्रश्न असा आहे की, मला मी मागील चार वर्षांत प्राप्तिकरात घेतलेल्या सवलती परत कराव्या लागतील का? - विजय शिंदे, ईमेलद्वारे उत्तर : आपण प्राप्तिकरात कलम २४ प्रमाणे गृहकर्जावरील व्याज आणि कलम ८० क नुसार मुद्दल परतफेडीची वजावट उत्पन्नातून घेतली होती. गृहकर्जावरील व्याजाची वजावट ही परत करावी लागणार नाही; परंतु कलम ८० क नुसार, ज्या वर्षांत घर विकत घेतले त्या वर्षांपासून पाच वर्षांत विकले, तर या कलमानुसार घेतलेल्या वजावटी, ज्या वर्षांत घर विकले, त्या वर्षीचे उत्पन्न म्हणून समजले जाते. * प्रश्न: माझा प्रश्न असा आहे की, पर्मनंट अकाऊंट नंबर (पॅन) घेतला असेल तर विवरणपत्र भरावेच लागेल का? - सदाशिव राजे उत्तर : आपले उत्पन्न कमाल करमुक्त उत्पन्नाच्या मर्यादेपेक्षा जास्त नसेल तर विवरणपत्र भरणे बंधनकारक नाही. हे उत्पन्न खालीलप्रमाणे : B वर्गवारी उत्पन्न मर्यादा* अति ज्येष्ठ नागरिक (ज्यांचे वय ८० वर्षांपेक्षा जास्त आहे) ५,००,००० रुपये ज्येष्ठ नागरिक (ज्यांचे वय ६० वर्षांपेक्षा जास्त आहे आणि ८० वर्षांपेक्षा कमी आहे) ३,००,००० रुपये इतर नागरिक २,५०,००० रुपये * हे उत्पन्न कलम ८० च्या वजावटीपूर्वी आहे याशिवाय ज्यांचे भारताबाहेर बँक खाते किंवा मालमत्ता आहे किंवा अशा बँक खात्यात किंवा मालमत्तेत आर्थिक स्वारस्य असेल अशा निवासी भारतीयांना विवरणपत्र भरणे बंधनकारक आहे; जरी त्यांचे उत्पन्न वरील मर्यादेपेक्षा कमी असले तरी. पुढील वर्षांपासून (आर्थिक वर्ष २०१६-१७ पासून) कलम १०(३८) नुसार शेअर्सवरील दीर्घ मुदतीचा भांडवली नफा, जो करमुक्त आहे, तोसुद्धा वरील उत्पन्नाच्या मर्यादेत गणला जाईल. * लेखक मुंबईस्थित सनदी लेखाकार असून, वाचक त्यांना pravin3966@rediffmail.com या ई-मेलवर आपले प्रश्न पाठवू शकतील.
