गुंतवणुकीला नितीमूल्यांचे कोंदण

विकसित राष्ट्रांत विविध धर्माच्या नियमांनुसार चालवल्या जाणाऱ्या योजना (म्युच्युअल फंड किंवा पोर्टफोलिओ मॅनेजमेंट स्किम्स्) अस्तित्वात आहेत. यापकी इस्लामिक फंड (शरिया कम्प्लायन्ट) हे प्रसिद्ध आहेत. भारतात टाटा म्युच्युअल फंड, टॉरस म्युच्युअल फंड यांचे शरिया फंड आहेत आणि एसबीआय म्युच्युअल फंडाचीही योजना येत आहे. टाटा फंडासाठी धर्मादाय आयुक्तांनी गुंतवणुकीसाठी मान्यता दिलेली आहे. परदेशात कॅथलिक ख्रिश्चन फंड, प्रॉटेस्टंट ख्रिश्चन फंड, ज्यू फंड यांसारख्या २५० योजना २०१० सालापर्यंत अस्तित्वात होत्या. त्यात दरवर्षी वाढ होत असते.
भारतात नतिक मूल्यांवर आधारित गुंतवणूक हा विचार सुस्पष्ट नाही. पर्यावरण (Environment), सामाजिक (Social), नियमन (Governance) नामांकने सुस्पष्ट नाहीत. २००८ साली क्रिसिलने या मानांकनावर आधारित एस अ‍ॅण्ड पी ईएसजी इंडेक्स तयार केला. यासाठी राष्ट्रीय शेअर बाजारात व्यवहार होणाऱ्या ५०० मोठय़ा कंपन्या निवडण्यात आल्या. दोन टप्प्यांत या कंपन्यांचे विश्लेषण केले जाते. पहिल्या टप्प्यांत पर्यावरण व सामाजिक मूल्यांवर व दुसऱ्या टप्प्यात आदर्श औद्योगिक नियमन मानांकने तपासली जातात. सर्वोत्कृष्ट ५० कंपन्या दरवर्षी निवडल्या जातात.

‘िहदू नतिक मूल्यांवर आधारित फंड’ हा िहदू जीवन-विचार, मूल्ये व तत्त्वज्ञान यावर आधारित गुंतवणूकयोग्य योजनांवर आधारित असेल. आसेतुहिमाचल सर्वत्र मान्य होईल अशा नियमांवर आधारित असेल. सर्वसमावेशक असेल. िहदू धर्म ‘वसुधव कुटुंबकम्’ या संकल्पनेस मान्यता देतो. शांततेचा पुरस्कार करतो. त्यामुळे युद्धसामग्री उत्पादन कंपन्यांमधील गुंतवणूक ‘वज्र्य’ समजली जाईल. कदाचित हे आजच्या काळात विसंगत वाटेल. निसर्ग संवर्धन, सामाजिक जबाबदारी यावर भर दिला जाईल. िहदू धर्मात दोन विरुद्ध विचारांना मान्यता असते म्हणजे जैनपंथात कांदा, लसूणसुद्धा खाणे वज्र्य मानले जाते तर बाजूच्याच राज्यात गणपतीमध्ये गौरीला मांसाहारी नवेद्य दाखवला जातो. अशा सर्व विरोधाभासाचा विचार करून नियमावली केली जाईल.
नियमावली तीन पद्धतीत असेल –
१. प्रतिबंधित/वज्र्य वर्गवारी – तंबाखूजन्य उत्पादने, मद्य, जुगार, गोहत्या करणारे कत्तलखाने इ. क्षेत्रांत गुंतवणूक असणाऱ्या आस्थापनांत गुंतवणूक वज्र्य समजण्यात येईल.
२. मान्यताप्राप्त/योग्य – सामाजिक विकास, माणसाचे जीवनमान उंचावण्यासाठी कार्यरत संस्था, निसर्ग संवर्धन, कृषी उद्योग, सौरऊर्जा, सॉफ्टवेअर, हॉटेल, शैक्षणिक, वित्तीयसेवा इ.
३. काही प्रमाणात मान्यता – या क्षेत्रात गुंतवणूक पूर्णपणे वज्र्य न समजता काही प्रमाणात मान्य केली जाईल. उदा. प्राण्यांचा संशोधनासाठी वापर.
सर्व धार्मिक फंडासाठी मार्गदर्शक तत्त्वे आखणारे नियामक मंडळ असते. त्याप्रमाणे ते िहदू फंडासाठी असेल. एखाद्या गुंतवणुकीबाबत संभ्रम निर्माण झाल्यास मंडळ मार्गदर्शन करेल. गुंतवणूक सरकारी कर्जरोखे, कंपन्या, आस्थापनांचे रोखे, शेअर्स, ठेवी इ. कोणत्याही स्वरूपात असू शकेल.
गुंतवणुकीसाठी पर्याय –
१. म्युच्युअल फंड – यामध्ये इक्विटी फंड, रोखे (डेट) फंड किंवा समतोल (बॅलन्स) फंड प्रकारात गुंतवणूक करता येईल.
२. पोर्टफोलिओ मॅनेजमेंट स्कीम – तुमचा पोर्टफोलिओ बनवताना या विचारसरणीनुसार बनवला जाईल.
३. सामाजिक किंवा ज्ञाती संस्थांच्या योजना – काही ज्ञाती संस्थांमार्फत उद्योजकास बीज भांडवल किंवा कर्ज स्वरूपात मदत केली जाते. घरासाठी, शिक्षणासाठी कर्ज दिले जाते. त्या वेळी िहदू विचारसरणीनुसार रक्कम देता येईल.
वाचकहो, ही संकल्पना नव्याने विकसित होत आहे. तुमची मते, सूचना जरूर कळवा. पुढील टप्प्यात त्याचा विचार केला जाईल.
शेवटी सर्वात महत्त्वाचे, पद्मनाभ मंदिरातील पाच लाख कोटी रुपयांचे सोने केंद्र सरकारला दिल्यास देशाचे परकीय चलनातील खूप कर्ज कमी होईल आणि केंद्र सरकारने पद्मनाभ मंदिरास त्या बदल्यात दिलेली रक्कम चलनात आल्यास समाजाचा किती तरी फायदा होईल. ही केवळ जर-तरची कथा होऊ नये हीच त्या पद्मनाभाचरणी प्रार्थना.
(लेखक ‘सेबी’कडे नोंदणीकृत गुंतवणूक सल्लागार)
‘अर्थ वृत्तान्त’संबंधी अभिप्राय/प्रतिक्रिया कळवा: arthmanas@expressindia.com