डॉ. विशाल गायकवाड
सांस्कृतिक घटकांचा प्रभाव, नैतिक आराखडा, सामाजिक नियम, डिजिटल क्रांती, सामाजिक शक्ती आणि ग्राहकांच्या वर्तनावर निर्णय थकवा यांचा प्रभाव या साऱ्या बाबी आपण यापूर्वीच्या लेखांमध्ये समजून घेतल्या. या लेखामध्ये, आपण मानसशास्त्राच्या एका सशक्त पैलूचा शोध घेऊ जो आपल्या आवडी आणि भावनांना आकार देतो. ग्राहकांच्या निर्णय घेण्याच्या प्रक्रियेमध्ये ‘मानवी भावना’ महत्त्वाची भूमिका बजावतात, ज्यामुळे अनेकदा ब्रॅण्ड आणि उत्पादनांशी संबंध किंवा आपुलकीची भावना निर्माण होते; जिचे परिणाम खोलवर पोहोचतात. वर्तणुकीचे अर्थशास्त्र ग्राहकांच्या वर्तनाचे भावनिक परिदृश्य कसे उलगडते आणि त्यांच्या ग्राहकांशी अर्थपूर्ण नातेसंबंध वाढवण्यासाठी भावनिक आवाहनांचा उपयोग कसा करू शकतात हे आपण समजून घेऊ.
भावनांची भूमिका:
भावना या आपल्या निर्णयप्रक्रियेतील अंगभूत भाग असतात, आपण ज्या प्रकारे उत्पादने किंवा सेवा पाहतो, मूल्यमापन करतो आणि निवडतो त्यावर या भावनांचा प्रभाव असतो. लक्झरी वस्तू खरेदी करताना मिळणारा आनंद असो किंवा विश्वासार्ह ब्रॅण्ड निवडण्यापासून मिळणारी मनःशांती असो, मानवी भावनांचा ग्राहकांच्या निर्णयांवर मोठा प्रभाव असतो.
विपणक अनेकदा संस्मरणीय आणि प्रभावी जाहिरात मोहिमा तयार करण्यासाठी भावनिक आवाहनांचा वापर करतात. उदाहरणार्थ, पूर्वीच्या काळातील नॉस्टॅल्जिया निर्माण करणारी जाहिरात ग्राहकांच्या मनामध्ये ओळखीची आणि सुखावण्याची भावना निर्माण करते आणि ग्राहक ती वस्तू किंवा उत्पादन विकत घेण्यासाठी प्रवृत्त होतात.
हेही वाचा : Money Mantra: वाहन विमा – ‘नो क्लेम बोनस’ म्हणजे नेमकं काय?
भावनिक जोडणीची शक्ती
सकारात्मक भावना जागृत करणार्‍या ब्रॅण्डसशी ग्राहकांची निष्ठा आणि आसक्ती विकसित होण्याची अधिक शक्यता असते. ‘जर्नल ऑफ कंझ्युमर रिसर्च’मध्ये प्रकाशित झालेल्या अभ्यासात असे आढळून आले आहे की, वस्तुस्थिती किंवा वैशिष्ट्यांऐवजी भावनांचा ब्रॅण्डनिष्ठेवर अधिक महत्त्वपूर्ण प्रभाव पडतो.
उदाहरणार्थ, एखादे कॉफी शॉप आपल्या सजावटीमध्ये स्नेह ही भावना आणि आकर्षित करणारे रंग वापरून एक आरामदायक वातावरण तयार करते. असे वातावरण ग्राहकाच्या मनामध्ये आरामाची आणि विरंगुळ्याची भावना निर्माण करते, ज्यामुळे उत्पादनेसारखी असली तरीही ग्राहक या प्रकारचे कॉफी शॉप दुसऱ्या कॉफी शॉप ऐवजी निवडतात. व्यवसाय त्यांच्या ब्रॅण्डशी विशिष्ट भावना निर्माण करणारे अनुभव डिझाइन करून भावनिक संबंध जोपासू शकतात.
हेही वाचा : Rakshabandhan : रक्षाबंधनाला बहिणीला डिजिटल गोल्ड गिफ्ट देणार का?
भावनिक संसर्ग आणि सोशल मीडिया
सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म ग्राहकाच्या निर्णयांवरील भावनिक प्रभाव ‘भावनिक संसर्ग’ म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या घटनेद्वारे वाढविला जातो. भावनिक संसर्ग म्हणजे मनुष्याच्या सभोवताली असणाऱ्या व्यक्तीच्या जो त्याच्या व्यक्तिशः आणि ऑनलाइन या दोन्ही प्रकाराने संपर्कात येतो आणि त्याच्या भावनांशी जवळ जाणाऱ्या भावना स्वतःमध्ये निर्माण करतो यालाच भावनिक संसर्ग म्हणतात.
सोशल मीडियावर, नवीन खरेदी केलेल्या उत्पादनाबद्दल मित्राची उत्साही पोस्ट पाहून इतरांमध्ये सकारात्मक भावना आणि उत्सुकता निर्माण होऊ शकते. ब्रॅण्ड त्यांच्या उत्पादनांशी किंवा सेवांशी निगडीत सकारात्मक भावनांचे प्रदर्शन करणार्‍या वापरकर्त्याने व्युत्पन्न केलेल्या सामग्रीला प्रोत्साहन देऊन भावनिक संसर्गाचा फायदा घेऊ शकतात. हे त्यांच्या नेटवर्कमधील इतरांच्या भावना आणि निर्णयांवर प्रभाव टाकून एक लहरी प्रभाव निर्माण करू शकते.
न्यूरोमार्केटिंग आणि भावनिक अपील
न्यूरोमार्केटिंग म्हणजे न्यूरोसायन्स आणि मार्केटिंग या दोन्ही क्षेत्रांचा मिलाफ जे मार्केटिंगच्या उत्तेजना तसेच भावनिक आवाहनांना दिल्या जाणाऱ्या मेंदूच्या प्रतिसादाचा अभ्यास करते. न्यूरोमार्केटिंगमधील अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की, स्मरणशक्ती टिकवून ठेवण्यावर आणि ग्राहकांच्या वर्तनावर भावनांचा मजबूत प्रभाव असतो.
ग्राहकांच्या भावनांना स्पर्श करण्यासाठी कथाकथन, व्हिज्युअल आणि उद् बोधक भाषा यासारख्या तंत्रांचा वापर करतात. उदाहरणार्थ, एखादी धर्मादाय संस्था करुणा आणि सहानुभूतीच्या भावनांना चालना देण्यासाठी, व्यक्तींना योगदान देण्यास प्रवृत्त करण्यासाठी हृदयस्पर्शी कथा वापरू शकते.
हेही वाचा : Money Mantra: थिमॅटिक फंड म्हणजे काय?
भावनिक अनुनाद निर्माण करणे
भावनिक अनुनाद निर्माण करण्यासाठी आपल्या लक्ष्यित ग्राहकांची मूल्ये, आकांक्षा आणि त्यांचे वेदनादायी मुद्दे समजून घेणे आवश्यक असते. ग्राहकांच्या भावनिक गरजा प्रामाणिकपणे पूर्ण करणारे व्यवसाय व्यवहारातील परस्परसंवादाच्या पलीकडे जाणारे चिरस्थायी नाते तयार करू शकतात.
उदाहरणार्थ, टिकाऊपणा आणि पर्यावरण- मित्रत्वावर लक्ष केंद्रित करणारा ब्रॅण्ड त्यांच्या खरेदीच्या ग्राहकावरील सकारात्मक प्रभावावर भर देऊन पर्यावरणाविषयी जागरूक ग्राहकांना आकर्षित करू शकतो. हा भावनिक अनुनाद लक्ष्यित ग्राहकांच्या मूल्यांशी संरेखित करतो आणि ब्रॅण्डनिष्ठा वाढवतो.
हेही वाचा : Money Mantra : श्रीमंत व्हायचंय, मग गुंतवणुकीसाठी ‘या’ तीन नियमांचे पालन करा
निष्कर्ष
भावना ही ग्राहकांच्या वर्तनामागील प्रेरक शक्ती आहे, आपल्या निवडी, प्राधान्ये आणि निष्ठा यांना आकार देतात. एक व्यक्ती म्हणून, आपण अशी उत्पादने आणि अनुभव शोधतो जे आपल्या भावनांशी जुळतात, आपल्या भावनिक गरजा समजून घेणार्‍या आणि पूर्ण करणार्‍या ब्रॅण्डशी अर्थपूर्ण संबंध निर्माण करतात.
ग्राहकाच्या निर्णय घेण्याच्या भावनिक विश्वामध्ये आकर्षक कथा, संस्मरणीय अनुभव आणि अस्सल कनेक्शन तयार करून जे कायमस्वरूपी प्रभाव टाकू शकतात अश्या वाटा कंपन्या शोधत असतात. वर्तणूक अर्थशास्त्र भावनिक आवाहनांच्या कलेमध्ये मौल्यवान अंतर्दृष्टी देते, भावनांनी प्रेरित जगात अर्थपूर्ण ग्राहक संबंध निर्माण करण्यासाठी व्यवसायांना मार्गदर्शन करते.
पुढील लेखात, आपण किंमतींचे मानसशास्त्र आणि ग्राहक वेगवेगळ्या किंमतींच्या धोरणांना कसे समजून घेतात आणि त्यांना प्रतिसाद कसा देतात याचा अभ्यास करू.
