प्रथमेश आडविलकर itsprathamesh@gmail.com युनिव्हर्सिटि ऑफ मँचेस्टर विद्यापीठाची ओळख इंग्लंडमधील दुसऱ्या क्रमांकाचे मोठे विद्यापीठ म्हणजे ‘युनिव्हर्सिटी ऑफ मँचेस्टर’ हे क्यूएस वर्ल्ड युनिव्हर्सिटी रँकिंगनुसार जगातले एकोणतीसाव्या क्रमांकाचे विद्यापीठ आहे. हे विद्यापीठ शासकीय संशोधन विद्यापीठ आहे. २००४ साली ‘युनिव्हर्सिटी ऑफ मँचेस्टर इन्स्टिटय़ूट ऑफ सायन्स अ‍ॅण्ड टेक्नॉलॉजी’ आणि ‘व्हिक्टिोरिया युनिव्हर्सिटी ऑफ मँचेस्टर’ या दोन संस्थांना एकत्र करून ‘युनिव्हर्सिटी ऑफ मँचेस्टर’ची स्थापना केली गेली. तसा मात्र विद्यापीठाच्या स्थापनेचा इतिहास एकोणिसाव्या शतकापर्यंत जातो. ‘नॉलेज, विस्डम अ‍ॅण्ड ह्य़ुमॅनिटी’ हे मँचेस्टर विद्यापीठाचे ब्रीदवाक्य आहे. विद्यापीठामध्ये तीन प्रमुख शैक्षणिक व संशोधन विभाग आहेत. मँचेस्टर विद्यापीठामध्ये जवळपास चाळीस हजार पदवीधर आणि पदव्युत्तर विद्यार्थी येथे त्यांचे शिक्षण व संशोधन पूर्ण करत आहेत तर जवळपास चार हजार प्राध्यापक-संशोधक वेगवेगळ्या विभागांमध्ये कार्यरत आहेत. उच्चशिक्षणासाठी जगातील १६० पेक्षाही अधिक देशांमधील विद्यार्थ्यांचा ओढा या विद्यापीठाकडे आहे. अभ्यासक्रम मँचेस्टर विद्यापीठातील पदवी अभ्यासक्रम तीन किंवा चार वर्षांच्या कालावधीचे आहेत. काही पदवी व पदव्युत्तर एकात्मिक अभ्यासक्रम पाच वर्षांच्या कालावधीचेदेखील आहेत. पदव्युत्तर अभ्यासक्रम हे एक, दोन किंवा तीन वर्षांच्या कालावधीचे आहेत. दोन्ही स्तरांवर फॅकल्टी ऑफ बायोलॉजी, मेडिसिन अ‍ॅण्ड हेल्थ, फॅकल्टी ऑफ सायन्स अ‍ॅण्ड इंजिनीयिरग, फॅकल्टी ऑफ ह्य़ुमॅनिटीज हे तीन प्रमुख विभाग आहेत. या सर्व विभागांमधून जवळपास एक हजार अभ्यासक्रम पदवी, पदव्युत्तर आणि डॉक्टरल स्तरावर अभ्यासले जातात. फॅकल्टी ऑफ बायोलॉजी, मेडिसिन अ‍ॅण्ड हेल्थ अंतर्गत ऑडीओलॉजी, बायोसायन्सेस, डेंटिस्ट्री, मेडिसिन, नìसग, मिड वाईफरी अ‍ॅण्ड सोशल वर्क, ऑप्टॉमेट्री अ‍ॅण्ड ऑप्थॅल्मॉलॉजी, फार्मसी, सायकोलॉजी, स्पीच अ‍ॅण्ड लँग्वेज थेरपी इत्यादी विषय येतात. तर फॅकल्टी ऑफ सायन्स अ‍ॅण्ड इंजिनीअरिंग अंतर्गत गणित, रसायनशास्त्र, भौतिकशास्त्र, केमिकल इंजिनीअरिंग अ‍ॅण्ड अ‍ॅनॅलिटिकल सायन्स, कॉम्प्युटर सायन्स, अर्थ अ‍ॅण्ड एन्व्हायर्नमेंटल सायन्स, इलेक्ट्रिकल अ‍ॅण्ड इलेक्ट्रॉनिक इंजिनीयिरग, मटेरियल्स हे विभाग येतात. फॅकल्टी ऑफ ह्य़ुमॅनिटीज अंतर्गत लॉ, सोशल सायन्सेस, एन्व्हायर्नमेंट, एज्युकेशन अ‍ॅण्ड डेव्हलपमेंट, आर्ट्स लँग्वेजेस अ‍ॅण्ड कल्चर्स आणि बिझनेस हे विभाग येतात. अभ्यासक्रमाच्या प्रत्येक स्तराप्रमाणे विद्यापीठातील प्रवेशासाठी द्याव्या लागणाऱ्या परीक्षा वेगवेगळ्या असतील. प्रवेश परीक्षांसह विद्यार्थ्यांची शैक्षणिक गुणवत्ताही उत्कृष्ट असणे आवश्यक आहे. सुविधा मँचेस्टर विद्यापीठाकडून विविध स्वरूपात परदेशी विद्यार्थ्यांसाठी आर्थिक मदत दिली जाते. यामध्ये शिष्यवृत्ती, पाठय़वृत्ती आणि टय़ूशन फी वेव्हर म्हणजेच शैक्षणिक शुल्कामध्ये कपात यांसारख्या पर्यायांचा समावेश आहे. विद्यापीठाने आपल्या परिसरातील वसतिगृहांची सुविधा उपलब्ध करून दिलेली आहे. विद्यार्थ्यांनी वसतिगृहातील निवासासाठी लवकर अर्ज करणे आवश्यक आहे. याशिवाय विद्यापीठाचे ‘अकोमोडेशन ऑफिस’ विद्यार्थ्यांना ऑफ कॅम्पस हाउसिंग किंवा तात्पुरती राहण्याची सोय यांसारख्या निवासी सुविधा उपलब्ध करून देण्यासाठी सातत्याने प्रयत्नशील असते. विद्यापीठाच्या कॅम्पसमध्येच कॅफेटेरिया व रेस्टॉरंट्स आहेत. क्रीडा, आरोग्य, हेल्थ इन्शुरन्स, ग्रंथालय इत्यादी सुविधांसह मँचेस्टर विद्यापीठाच्या परिसरात मँचेस्टर म्युझियम, व्हाइटवर्थ आर्ट गॅलरी, जॉन रेलँड्स लायब्ररी, लॉवेल दुर्बीण आणि जॉर्डेल बँक ऑब्झव्‍‌र्हेटरी इत्यादी वास्तू आहेत. वैशिष्टय़ युरोपीय विद्यापीठांमध्ये मँचेस्टर विद्यापीठ हे नेहमीच पहिल्या दहा क्रमांकामध्ये राहिलेले आहे. विद्यापीठाच्या संशोधनाला जागतिक स्तरावर गौरवले गेले आहे. संशोधनासाठी ब्रिटिश विद्यापीठांनी स्थापन केलेल्या ‘रसेल ग्रुप’ या सदस्यांपैकी एक मँचेस्टर विद्यापीठ आहे. कदाचित त्यामुळेच ब्रिटनमधील औद्योगिक क्षेत्राकडून सर्वाधिक अनुदान मिळवलेली संस्था म्हणजे मँचेस्टर विद्यापीठ आहे. नुकत्याच एका सर्वेक्षणानुसार विद्यापीठाच्या दहा पदवीधर विद्यार्थ्यांपैकी नऊ विद्यार्थी थेट पुढील उच्चशिक्षण किंवा रोजगाराची संधी मिळवतात. मँचेस्टर विद्यापीठाच्या आतापर्यंतच्या विद्यार्थी व प्राध्यापकवर्गापैकी २५ नोबेल विजेते आहेत. सध्या यांपैकी चार नोबेल पारितोषिक विजेते विद्यापीठामध्ये अध्यापन-संशोधन करत आहेत. जॉन डाल्टन आणि अन्रेस्ट रुदरफोर्ड हे प्रख्यात शास्त्रज्ञ या विद्यापीठाचे माजी विद्यार्थी होत. संकेतस्थळ
