अमेरिकेतील कॅलिफोर्निया राज्य मुख्यत्वे हॉलिवूड, माहिती तंत्रज्ञान क्षेत्राचा विस्तार आणि वारंवार जंगलांना लागणारे वणवे यामुळे चर्चेत असते. यावेळी अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी आणखी एक कारण मिळवून दिले, निदर्शनांचे. स्थलांतरितांविरोधातील मोहिमेला उत्तर म्हणून शुक्रवारपासून तिथे निदर्शने सुरू असून आता ‘नॅशनल गार्ड’च्या जोडीला सैनिकही (मरीन) तैनात करण्याचा निर्णय ट्रम्प प्रशासनाने घेतल्यामुळे तेथील परिस्थिती हाताबाहेर जाऊ पाहत असल्याचे दिसत आहे.
लॉस एंजेलिसमध्ये संचारबंदी
बेकायदा स्थलांतराच्या मुद्द्यावरून लॉस एंजेलिसमध्ये सुरू झालेली निदर्शने स्थानिक वेळेनुसार मंगळवारी संध्याकाळी उशिरापर्यंत सुरू राहिली. रात्री (भारतीय प्रमाणवेळेनुसार बुधवारी दिवसा) संचारबंदी लागू करण्याचा निर्णय महापौर केरन बास यांनी जाहीर केला. स्थानिक वेळेनुसार रात्री आठ ते सकाळी सहा अशी संचारबंदी असेल आणि ती काही दिवस अमलात राहील असे बास यांनी सांगितले. स्थानिक रहिवासी, बेघर, अधिकृत माध्यमे आणि सार्वजनिक सुरक्षा व आपत्कालीन सेवा यांना संचारबंदीमधून सूट देण्यात आली आहे.
निदर्शनांची तीव्रता
लॉस एंजेलिसमध्ये गेल्या पाच दिवसांमध्ये निदर्शकांनी मोठ्या प्रमाणात जाळपोळ केली असून त्यामध्ये मुख्यतः वाहनांना लक्ष्य करण्यात आले आहे. त्याशिवाय मोठ्या डिपार्टमेंट स्टोअरमध्ये लुटालुटीच्या घटनाही घडल्या आहेत. महत्त्वाच्या रस्त्यांवर वाहतूक रोखून धरण्याचेही प्रकार होत आहेत. निदर्शकांना आवर घालण्यासाठी अश्रुधूर, पेपर स्प्रे आणि रबरी गोळ्यांचा वापर केला जात असून या निदर्शनांमध्ये आतापर्यंत कोणतीही जीवितहानी झाल्याचे वृत्त नाही. खबरदारीचा उपाय म्हणून अनेक निदर्शकांना अटक करण्यात आली आहे.
लष्कराची तैनात
अमेरिकी लष्कराचा प्रतिष्ठित विभाग असलेले ७०० ‘मरीन’ मंगळवारी सकाळी लॉस एंजेलिसमध्ये तैनात करण्यात आले. त्यापूर्वी रविवारी आणि सोमवारी कॅलिफोर्निया ‘नॅशनल गार्ड’चे प्रत्येकी दोन हजार सैनिक पाठवण्यात आले. हे सैनिक लॉस एंजेलिस, पॅरामाउंट आणि कॉम्प्टन येथे कार्यरत आहेत. त्यांच्या तैनातीचा खर्च १३.४ कोटी डॉलर असेल असे संरक्षण मंत्रालयाचे कार्यवाहक नियंत्रक ब्रायन मॅकडोनेल यांनी मंगळवारी संरक्षणावरील ‘हाऊस अ‍ॅप्रोप्रिएशन सबकमिटी’समोर साक्ष देताना सांगितले.
न्यायालयीन लढाई
लॉस एंजेलिसमध्ये ‘नॅशनल गार्ड’ आणि ‘मरीन’ तैनात करण्याच्या अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या निर्णयाला कॅलिफोर्नियाचे गव्हर्नर गेविन न्यूसम यांनी न्यायालयात आव्हान दिले होते. गव्हर्नरबरोबर सल्लामसलत केल्याशिवायच ‘नॅशनल गार्ड’ तैनात करणे बेकायदा आणि अनैतिक असल्याची टीका त्यांनी केली. यापूर्वी १९६५मध्ये अशा प्रकारे राज्याचे मत विचारात न घेता ‘नॅशनल गार्ड’ तैनात करण्यात आले होते. त्यासंबंधी सुनावणी गुरुवारी होईल असे न्यायाधीशांनी मंगळवारी सांगितले. आपत्कालीन परिस्थिती विचारात घेऊन ही सुनावणी तातडीने व्हावी अशी विनंती कॅलिफोर्नियाकडून करण्यात आली होती, मात्र ती मान्य झाली नाही. डोनाल्ड ट्रम्प हे ‘इमिग्रेशन अँड कस्टम्स एन्फोर्समेंट’ला (आयसीई) छापे टाकण्यात मदत करण्यासाठी गंभीर आपत्कालीन परिस्थितीमध्ये तैनात केल्या जाणाऱ्या या प्रतिष्ठित तुकड्यांचा वापर करत आहेत असा आरोप न्यूसम यांनी केला. फेडरल सरकार लष्कराचा वापर अमेरिकी नागरिकांविरोधात करत आहेत अशी टीका त्यांनी एक्सवर केली.
निदर्शने का सुरू झाली?
लॉस एंजेलिसमधील ठळक प्रमाणात दक्षिण अमेरिकीबहुल भागांमध्ये ‘आयसीई’चे अधिकारी छापे मारत आहेत ही माहिती पसरल्यानंतर त्याविरोधात निदर्शनांना सुरुवात झाली. ट्रम्प यांनी अध्यक्षपदाची शपथ घेतल्यानंतर बेकायदा स्थलांतरित मोडून काढण्याचा इशारा दिल्यापासून या भागातील ‘आयसीई’च्या कार्यवाहीला गती मिळाली होती. ‘सीबीएस न्यूज’ने दिलेल्या वृत्तानुसार, दक्षिण लॉस एंजेलिसमध्ये दक्षिण अमेरिकींची संख्या ८२ टक्क्यांपेक्षा अधिक असलेल्या वेस्टलेक डिस्ट्रिक्ट तसेच पॅरामाउंट या भागांमध्ये अलिकडील कारवाई सुरू होती. लॉस एंजेलिसमध्ये एक तृतियांशपेक्षा जास्त लोक बिगरअमेरिकी आहेत.
पोलिसांचे लक्ष्य
मे महिन्याच्या सुरुवातीला एक आठवडाभर चाललेल्या कारवाईत ‘आयसीई’ने कागदपत्रे नसलेल्या २३९ जणांना अटक केल्याचे जाहीर केले. जून महिना सुरू झाल्यानंतर दररोज किमान तीन हजार जणांना अटक करण्याचे लक्ष्य व्हाइट हाऊसने ‘आयसीई’ अधिकाऱ्यांसमोर ठेवले. त्यानंतर अधिकाऱ्यांनी रेस्टॉरंट आणि किरकोळ दुकानांसारख्या ठिकाणांपर्यंत कारवाईची व्याप्ती वाढवली.
निदर्शनांना हिंसक वळण
सुरुवातीला निदर्शने शांततेत सुरू झाली. मात्र, नंतर त्याला हिंसक वळण लागले. पाच स्वयंचलित वाहने पेटवण्यात आली, महामार्ग रोखून धरण्याच आले आणि लूटमारीच्या घटना घडल्या. तसेच निदर्शकांनी आग लावणाऱ्या उपकरणांचा वापर करत गस्तीवर असलेल्या पोलिसांना लक्ष्य केल्याचेही आरोप करण्यात आले. निदर्शने सुरू असलेल्या शहराच्या दक्षिण भागाला पोलिसांनी बेकायदा जमावबंदी क्षेत्र म्हणून जाहीर केले आहे.
अन्य शहरांतही लोण
शिकागो, न्यूयॉर्क या शहरांमध्येही निदर्शनांच्या तुरळक घटना घडत आहेत. शिकागोत मंगळवारी संध्याकाळी जमाव रस्त्यावर उतरल्यानंतर काही वेळ तणावाची परिस्थिती निर्माण झाली होती. त्यानंतर तातडीने पोलीस तैनात करण्यात आले. न्यूयॉर्कमध्येही मंगळवारी संध्याकाळी फोले स्क्वेअर भागात शेकडो लोकांनी निदर्शने केली. या भागात सरकारी इमारती आणि ‘आयसीई’ची कार्यालये आहेत. निदर्शनांमुळे त्या भागातील वाहतूक पूर्ण थांबवण्यात आली होती. सॅन फ्रान्सिस्कोच्या काही भागांमध्ये निदर्शनांमुळे इमिग्रेशन न्यायालये लवकर बंद करण्यात आली.
nima.patil@expressindia.com
