बर्फावर किंवा जमिनीवर स्केटिंग करणाऱ्यांना पाहताना प्रेक्षकांना एक वेगळीच अनुभूती मिळत असते. स्केटिंग करीत जर हॉकी किंवा हँडबॉलसारखी चेंडूंची फेक केली तर खेळणाऱ्यांना आणि पाहणाऱ्यांनाही अधिकच आनंद मिळतो. नेमकी हीच संकल्पना मनाशी बाळगून राजू दाभाडे या पुण्याच्या माजी राष्ट्रीय खेळाडूने दहा वर्षांपूर्वी रोलबॉल या खेळाची मुहूर्तमेढ लावली आणि आज हा क्रीडा प्रकार ३५ देशांमध्ये पसरला आहे.
दाभाडे हे स्वत: माजी राष्ट्रीय स्केटिंगपटू. स्पर्धात्मक खेळातील कारकीर्द संपल्यानंतर स्केटिंग करतानाच हातात चेंडू घेऊन खेळल्यास किती आनंद मिळेल ही संकल्पना त्यांच्या डोक्यात आली. बाल शिक्षण संस्थेत क्रीडा शिक्षक म्हणून काम करताना त्यांनी रोलबॉलचा प्रयोग करण्यासाठी शाळेच्या वरिष्ठ पदाधिकाऱ्यांची परवानगी घेतली. त्यांनी प्रायोगिक तत्त्वावर हा खेळ आपल्या विद्यार्थ्यांच्या साहाय्याने सुरू केला. मुलांबरोबरच पालकांना तसेच त्या शाळेच्या पदाधिकाऱ्यांनाही हा खेळ रुजला. २ फेब्रुवारी २००३ मध्ये पहिले प्रदर्शनीय सामने आयोजित केले. त्यास भरघोस प्रतिसाद मिळाल्यानंतर दाभाडे यांनी त्याच वर्षी मे महिन्यात पहिली राष्ट्रीय स्पर्धाही आयोजित केली. त्यानंतर या खेळाने मागे पाहिलेच नाही. या खेळाचा प्रसार करायचा असेल तर वेबसाईटवर हा खेळ दिसला पाहिजे हे ओळखूनच त्यांनी डिसेंबर २००३ मध्ये या खेळाची वेबसाईटही सुरू केली. कालांतराने विविध वयोगटाच्या राष्ट्रीय स्पर्धाही सुरू झाल्या. सुदैवाने त्यांना राजकीय आश्रयही लाभल्यामुळे झपाटय़ाने हा खेळ देशाच्या कानाकोपऱ्यात पसरला. शालेय गटाच्या राष्ट्रीय क्रीडा स्पर्धामध्ये या खेळाचा समावेश करण्यात आला आहे. २०१४-१५ च्या शैक्षणिक वर्षांत आंतरविद्यापीठ स्पर्धामध्येही या खेळास स्थान मिळाले आहे.
देशात या खेळाचा प्रचार होत असतानाच दाभाडे यांनी २००४ मध्ये आंतरराष्ट्रीय स्तरावरही हा खेळ नेण्याचे प्रयत्न सुरू केले. २००५ मध्ये भारत व पाकिस्तान यांच्यात आंतरराष्ट्रीय सामने आयोजित करण्यात आले. २००६ मध्ये अमेरिकेतही प्रदर्शनीय सामने घेण्यात आले. तांत्रिकदृष्टय़ा पंच व अधिकारी सक्षम असले पाहिजेत हा हेतू लक्षात घेऊन त्याच वर्षी अखिल भारतीय स्तरावर पंच व तांत्रिक अधिकाऱ्यांकरिता उद्बोधक शिबिरही घेण्यात आले.
या खेळाच्या दहा वर्षांच्या कारकिर्दीत आंतरराष्ट्रीय रोलबॉल महासंघाशी संलग्न असलेल्या देशांची संख्या ३५ पर्यंत पोहोचली आहे. आतापर्यंत आठ आंतरराष्ट्रीय, एक आशियाई व एक दक्षिण आशियाई स्पर्धा आयोजित करण्यात आली आहे. तसेच दोन वेळा जागतिक अजिंक्यपद स्पर्धाही घेण्यात आली आहे. येत्या दोन-तीन वर्षांत आणखी पंधरा देशांना संलग्न करत ऑलिम्पिक स्पर्धामध्ये या खेळाचा स्पर्धात्मक क्रीडाप्रकार म्हणून समावेश करण्यासाठी संघटक प्रयत्नशील आहेत. दाभाडे हे राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय महासंघाचे सचिव आहेत. आंतरराष्ट्रीय महासंघाचे नेतृत्व व्ही. के. सूद हे भारतीय संघटकच करीत आहेत. हा खेळ ऑलिम्पिकमध्ये पोहोचण्याबाबत त्यांना आत्मविश्वास आहे.
खेळाचे नियम-
* क्रीडांगण-२८ ते ४० मीटर लांब व १५ ते २० मीटर रुंद. सबज्युनिअर, कुमार  मुली, महिलांकरिता ३४० ते ४०० ग्रॅम वजनाचा चेंडू वापरतात. कुमार मुले व वरिष्ठ गटाकरिता ४२५ ते ४७५ ग्रॅम वजनाचा चेंडू वापरला जातो. हॉकीच्या गोलपोस्टपेक्षा मोठा व हँडबॉलपेक्षा लहान आकाराचा गोलपोस्ट असतो. हॉकीप्रमाणेच येथेही डी सर्कल असते तसेच पेनल्टी रेषाही आखलेली असते. हँडबॉलसारखी फ्रीथ्रो रेषाही आखलेली असते. कॉन्क्रीट, टारकोर्ट, मॅट किंवा लाकडी मैदानावरही हा खेळ खेळला जाऊ शकतो. बर्फावरही हा खेळ सहज खेळला जाऊ शकतो.
* १४ वर्षांखालील गटासाठी पंधरा मिनिटांचे दोन डाव खेळविले जातात. १७ वर्षांखालील गटासाठी प्रत्येकी २५ मिनिटांचे दोन डाव असतात. वरिष्ठ गटाकरिता ३० मिनिटांचे दोन डाव असतात. बरोबरी झाल्यास अलाहिदा डाव खेळविले जातात.
* बास्केटबॉलप्रमाणे दोन्ही हाताने चेंडू फेकलेला चालतो. मात्र ड्रिबलिंग करणे आवश्यक असते. खूप वेळ हातात चेंडू ठेवणे अवैध असते. येथेही ढकलाढकली केल्यास फाऊल दिला जातो.
* या खेळात हेलमेट वापरणे अनिवार्य असते. तसेच सुरक्षेच्या कारणास्तव नी कॅप घालणे योग्य असते.