Benefit Matki Moth Bean Daily Diet भारतीय स्वयंपाकघरात अनेक प्रकारच्या कडधान्यांना मानाचे स्थान आहे, त्यात ‘मटकी’ (मटकी, इंग्रजीत Moth Bean, शास्त्रीय नाव Vigna aconitifolia) हे मराठी घरात हमखास आढळणारे आणि लोकप्रिय असलेले कडधान्य आहे. थालीपीठ, उसळ, मिसळ, पावभाजी, भेळ अशा पदार्थांमध्ये मटकीचा वापर मोठ्या प्रमाणावर होतो. बऱ्याच ठिकाणी तर आपल्याला मटकी मिसळही मिळते. किंबहुना, ग्रामीण भागात तर ही मटकी पिकवण्यापासून ते रोजच्या जेवणात वापरण्यात अग्रेसर आहे.
मटकी हे एक प्रकारचं कडधान्य आहे, ज्याची उष्ण आणि कोरड्या हवामानात चांगली वाढ होते. मटकीच्या पिकाला पाण्याची गरज कमी असल्याने ती महाराष्ट्र, राजस्थान, आंध्र प्रदेश, गुजरात, कर्नाटक या भागात मोठ्या प्रमाणावर पिकवली जाते.
मटकीचे आरोग्यदायी फायदे
- 1. प्रथिनांचा उत्कृष्ट स्रोत : मटकीमध्ये भरपूर प्रमाणात प्रथिने (Protein) असतात. शाकाहारी लोकांसाठी ही एक महत्त्वाचा प्रथिनयुक्त घटक आहे.
- 2. तंतुमय (Fiber) आहार : यात भरपूर तंतू आहेत, जे पचनसंस्था सुधारतात, बद्धकोष्ठता दूर करतात आणि पोट साफ ठेवण्यास मदत करतात.
- 3. लोह, कॅल्शियम आणि जीवनसत्त्वांचा भरणा: मटकीमध्ये लोह, कॅल्शियम, पोटॅशियम, फॉस्फरस, मॅग्नेशियमसारखी खनिजे आणि बी व्हिटॅमिन्स प्रमाणात मिळतात. त्यामुळे रक्ताची कमतरता, हाडांची मजबुती, आणि शरीराचा नैसर्गिक उर्जा स्तर राखण्यात मदत होते.
- 4. हृदयाचे आरोग्य राखते : यात असलेल्या तंतूमुळे आणि कोलेस्टेरॉल कमी करणाऱ्या घटकांमुळे हृदयरोगाचा धोका कमी होतो. मटकी नियमित सेवन केल्याने रक्तातील वाईट कोलेस्टेरॉल नियंत्रणात राहते.
- 5. डायबेटीससाठी फायदेशीर : मटकीमध्ये असणारे तंतू आणि कमी ग्लायसेमिक इंडेक्स यामुळे रक्तातील साखर हळूहळू आणि नियंत्रित प्रमाणात वाढते. त्यामुळे मधुमेही रुग्णांना मटकी खाणे फायदेशीर ठरते.
- 6. वजन नियंत्रणात मदत : जास्त प्रथिने, तंतू असलेली मटकी पोट भरण्यास मदत करते; खात्रीशीरपणे पोट भरलेले राहते आणि पोट लवकर रिकामे लागत नाही. हे वजन नियंत्रित ठेवण्यास मदत करते.
- 7. रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवते : यात असलेल्या विविध खनिजे आणि जीवनसत्त्वांमुळे शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती बळकट होते.
- 8. लहान मुलांसाठी उपयुक्त : लहान मुलांच्या वाढीसाठी मटकी फायद्याची आहे. निवडून दिलेल्या आणि योग्यरित्या शिजवलेल्या मटकीचे पदार्थ पालकांनी त्यांच्या आहारात द्यावेत.
मटकीचे काही संभाव्य तोटे व विशेष सूचना
- 1. पचनाच्या समस्या : काही लोकांना मटकी किंवा इतर कडधान्ये खाल्याने पोट फुगणे, वायू होणे अथवा जुलाब होऊ शकतात. हे टाळण्यासाठी मटकी भिजवून, उकडून किंवा अंकुरित करून खावी.
- 2. अॅलर्जिक प्रतिक्रिया : कडधान्ये कधी-कधी काही लोकांना अॅलर्जी देऊ शकतात. त्वचेवर लालसरपणा, खाज, सूज – अशी लक्षणे आढळल्यास तातडीने डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
- 3. कच्च्या स्वरूपात न खाणे योग्य : कच्ची मटकी, न शिजवता किंवा योग्य प्रकारे अंकुरित न करता, खाल्ली गेल्यास पचनावर वाईट परिणाम होऊ शकतो. किमान उकडून/ शिजवून मटकी खावी.
- 4. पुरेशी विविधता राखा : कोणतेही एकाच कडधान्यास अती प्रमाणात खाऊ नये. आहारात विविधता आणि संतुलन राखणे गरजेचे.
सरतेशेवटी : काय ठेवावे लक्षात?
- • मटकी हे आपल्या आहारासाठी उत्तम प्रथिन व पोषणसंपन्न पर्याय आहे.
- • लहानांपासून मोठ्यांपर्यंत सगळ्यांनी ही डाळ अंकुरित, उकडून किंवा विविध पदार्थांसोबत संतुलित प्रमाणात खावी.
- • पचनाच्या समस्या किंवा अॅलर्जी असल्यास वैद्यकीय सल्ला घ्या.
“नैसर्गिक पोषण, मजबूत शरीर यासाठी रोजच्या आहारात मटकीचा समावेश करा!”
मटकी हे आरोग्याचे भांडार आहे, पण संतुलन आणि योग्य प्रकारे सेवन हाच खरा मंत्र!
