How long you can safely store water in a matka: पिण्याचे पाणी साठविण्यासाठी मातीचे मडके वापरणे ही एक पारंपरिक पद्धत आहे. जी नैसर्गिकरीत्या पाणी थंड करते आणि प्लास्टिक किंवा धातूच्या कंटेनरला पर्यावरणपूरक पर्याय देते. दरम्यान, ही पद्धत कितीही लोकप्रिय असली तरी हे जाणून घेणे आवश्यक आहे की, मडक्याची योग्य रीतीने स्वच्छता आणि देखभाल केली न गेल्यास त्यातील पाणी पिणे हानिकारक ठरू शकते. चला तर मग मातीच्या भांड्यात पिण्याचे पाणी किती काळ सुरक्षितपणे साठवता येईल ते आपण जाणून घेऊ. हेल्थ पेपर येथील सल्लागार, आहारतज्ज्ञ व प्रमाणित मधुमेह शिक्षक कनिका मल्होत्रा यांनी दी इंडियन एक्स्प्रेसशी बोलताना या संदर्भात सविस्तर माहिती दिली आहे.
मातीच्या भांड्यात पाणी किती काळ साठवून ठेवता येते?
नवीन मडके वापरण्यापूर्वी निर्जंतुक करण्यासाठी ते भिजवून उन्हात वाळवणे पुरेसे आहे का?
कनिका मल्होत्रा म्हणाल्या, “जेव्हा तुम्ही पहिल्यांदा नवीन मातीचे मडके घरी आणता तेव्हा ते भिजवून, उन्हात वाळू देणे हे पहिले उत्तम पाऊल असते. मडके भिजवल्याने त्यातील माती थोडी ओलसर होऊन थंडावा निर्माण होतो आणि सूर्यप्रकाश काही जीवाणू नैसर्गिकरीत्या नष्ट करण्यास मदत करतो. आणि सूर्यप्रकाश नैसर्गिकरीत्या काही जीवाणू नष्ट करण्यास मदत करू शकतो. प्रामाणिकपणे सांगायचे, तर तुमचे मडके पूर्णपणे सुरक्षित आणि जीवाणूमुक्त आहे का याची खात्री करण्यासाठी एवढेच पुरेसे नसते.” त्या पुढे सांगतात, “तुमच्या मडक्याच्या नियमित स्वच्छता आणि निर्जंतुकीकरणासाठी मडक्याला भरड मीठ किंवा बेकिंग सोडा घालून चांगले घासा. पूर्णपणे स्वच्छ करण्यासाठी गरम पाणी व ब्रश वापरा. पहिल्या वापरण्यापूर्वी तुम्ही थोडासा लिंबाचा रस वापरू शकता. त्यानंतर चांगले धुवा आणि उन्हात पूर्णपणे वाळू द्या. साबण किंवा रसायने टाळा. कारण- माती त्यांना शोषून घेऊ शकते आणि तुमचे पाणी दूषित करू शकते.”
मडके किती वेळा स्वच्छ करावे?
मल्होत्रा सांगतात, “मी शिफारस करतो की, तुम्ही प्रत्येक वेळी पाणी बदलता तेव्हा तुमचे मडके दररोज ताज्या पाण्याने धुवा; विशेषतः उबदार हवामानात. ही सोपी सवय जीवाणूंना प्रतिबंधित करण्यास मदत करते आणि तुमचे पाणी शुद्ध ठेवते. अधिक स्वच्छतेसाठी दर ३-४ दिवसांनी कोमट पाण्याने आणि मऊ ब्रशने आतून हळूवारपणे घासून घ्या. साबण किंवा क्लीनर वापरणे टाळा. कारण- चिकणमाती रसायने शोषून घेऊ शकते आणि पाण्याच्या गुणवत्तेवर परिणाम करू शकते.” “आठवड्यातून एकदा लिंबाचा रस व बेकिंग सोडा किंवा भरड मिठापासून बनवलेली नैसर्गिक क्लिनिंग पेस्ट वापरून पाहा. हे घटक मडक्यासाठी सुरक्षित आहेत. स्वच्छ केल्यानंतर तुमचे मडके नेहमी काही तास उन्हात वाळवू द्या. सूर्यप्रकाशामुळे मडके नैसर्गिकरीत्या निर्जंतुक होते आणि स्वाभाविकत: तुमच्या मडक्यातील निर्जंतुक पाणीही ताजे ठेवण्यास मदत करतो.”
मातीच्या भांड्यात पिण्याचे पाणी किती काळ सुरक्षितपणे साठवता येईल?
मल्होत्राच्या मते, सुरक्षिततेच्या बाबतीत विशेषतः उष्ण किंवा दमट हवामानात मडक्यात एकदा भरलेले पाणी किती काळ सुरक्षित राहू शकते या दृष्टीने वेळेचे महत्त्व असते. “एक आहारतज्ज्ञ म्हणून मी नेहमीच लोकांना आठवण करून देतो की, मातीच्या भांड्यात साठवलेले पाणी आदर्शपणे दर २४ तासांनी बदलले पाहिजे. उष्ण हवामानात जीवाणू लवकर वाढू शकतात. म्हणून तुमचे मडके दररोज रिकामी करणे, धुणे आणि पुन्हा ते भरणे चांगले ठरेल. धूळ आणि कीटक काढून टाकण्यासाठी तुमचे मडके स्वच्छ झाकणाने असल्याची खात्री करा.”
