प्रत्येक विवाहित जोडप्याला आपणाला अपत्य व्हावं असं वाटत असते. परंतु वंध्यत्वाच्या प्रकरणांमध्ये अलीकडच्या काळात वाढ झाल्यामुळे अनेकांना अपत्यप्राप्तीच्या सुखापासून दूर राहावं लागत आहे. वंध्यत्वाची समस्या विशेषतः शहरी भागात वाढताना दिसत आहे. वंध्यत्वाच्या समस्येतील ३५-४० टक्के प्रकरणे ही पुरुष प्रजनन प्रणालीतील विकारांमुळे होत आहेत. कमी शुक्राणूंची संख्या, शुक्राणूंची कमी हालचाल आणि शुक्राणूंची खराब गुणवत्ता यामुळे आजकाल जोडप्यांना गर्भधारणा करणे कठीण जात आहे. गर्भधारणेच्या क्षमतेवर परिणाम करणाऱ्या सर्वात सामान्य घटकांपैकी एक म्हणजे पुरुषांची चुकीची आणि बैठी जीवनशैली. दररोज मद्यपान, धूम्रपान करणे, झोपण्यातील अनियमितता आणि अयोग्य वेळी भरपूर जंक फूड खाणे. या सर्व कारणांमुळे शुक्राणूंची संख्या कमी होते. परंतु बर्‍याच वेळा, नियमित व्यायाम आणि पौष्टिक आहाराने निरोगी जीवनशैली सुधारल्याने पुरुषांची प्रजनन क्षमता सुधारता येते. हेही वाचा- खराब कोलेस्ट्रॉल रक्तवाहिन्यांमध्येच विरघळेल? फक्त ‘या’ ज्यूससोबत लसणाचे सेवन करा, जाणून घ्या योग्य पद्धत लठ्ठपणामुळे शुक्राणूंची संख्या कमी होते ? शरीराला तंदुरुस्त ठेवण्यासाठी आणि त्याचे जीवघेण्या विकारांपासून संरक्षण करण्यासाठी शारीरिक व्यायाम आवश्यक आहे. हे सर्वांना माहिती आहे. शिवाय नियमित व्यायाम आणि वजन उचलण्यामुळे टेस्टोस्टेरॉन नावाच्या पुरुष संप्रेरकाचे उत्पादन वाढते जी एखाद्या व्यक्तीची प्रजनन क्षमता सुधारण्यास मदत करु शकते. शिवाय ते पुरुषांना चरबी कमी करण्यासह त्यांच्या शरीरातील संप्रेरकांचे नियमन करण्यासही मदत करते. तसेच ते केवळ प्रजनन क्षमता वाढवत नाही तर हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आरोग्यदेखील सुधारते. लठ्ठपणा हे शुक्राणूंची संख्या कमी होण्याचे सर्वात सामान्य कारण आहे. हेही वाचा- ‘ब्रेस्ट मिल्क’ डोनेट कसं केल जातं? परवानगी कशी मिळते? A टू Z प्रश्नांची उत्तर जाणून घ्या रॉबिन्सन रिसर्च इन्स्टिट्यूट, द युनिव्हर्सिटी ऑफ अॅडलेड, ऑस्ट्रेलिया यांच्या अलीकडील मेटा-विश्लेषणानुसार, पुरुषांमधील लठ्ठपणा शुक्राणूंची संख्या, एकाग्रता आणि गतिशीलता यासारख्या शुक्राणूंच्या मूलभूत मापदंडांवर नकारात्मक परिणाम करते, वंध्यत्वाचे निदान होण्याची शक्यता वाढवते. लठ्ठपणामुळे शुक्राणूंच्या DNAचे नुकसान ? पुरुषांमध्ये शुक्राणूंच्या डीएनएच्या नुकसानासह लठ्ठपणाच्या संबंधाबाबत मानवांमध्ये विरोधाभासी डेटा असताना. पुरुषांमधील लठ्ठपणामुळे शुक्राणूंच्या डीएनएचे नुकसान वाढते. अभ्यासांमधील विषमतेमुळे, लठ्ठपणाचे सूचक म्हणून बॉडी मास इंडेक्सचा वापर आणि शुक्राणूंच्या डीएनएचे नुकसान शोधण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या पद्धतींमुळे मानवी डेटा सहसा विवादित असतो. लठ्ठपणाच्या कॉमोरबिडिटीज हे शुक्राणूंच्या डीएनएच्या वाढीव नुकसानाशी स्वतंत्रपणे संबंधित आहेत. हेही वाचा- शौचावाटे पित्त झटक्यात बाहेर काढतात लाह्या? डोकेदुखीवर रामबाण! अथर्वशीर्षातील ‘हा’ श्लोक काय सांगतो? न्यूकॅसल युनिव्हर्सिटीच्या शास्त्रज्ञांनी असे दाखवून दिले आहे की, नवीन उत्परिवर्तन, आई-वडिलांकडून वारशाने मिळालेले नाही परंतु पुनरुत्पादन प्रक्रियेदरम्यान उद्भवते, जेव्हा दोन्ही पालकांच्या डीएनएची प्रतिकृती तयार केली जाते, ज्यामुळे नंतरच्या आयुष्यात पुरुषांमध्ये वंध्यत्व येऊ शकते. २०१५ मध्ये जर्नल ऑफ ह्युमन रिप्रॉडक्टिव्ह सायन्सेसमध्ये प्रकाशित झालेल्या एका अभ्यासानुसार, “वारंवार, शुक्राणूंच्या गुणवत्तेत घट होण्याचे समर्थन करणारे किंवा ते नाकारणारे विविध अभ्यास प्रकाशित केले गेले आहेत. मागील डेटाचे विश्लेषण असे दर्शविते की, जगातील काही भागांमध्ये शुक्राणूंची संख्या कमी झाली आहे, परंतु वीर्य गुणवत्तेमध्ये भौगोलिक फरक असल्याचे दिसून येते. वीर्य वैशिष्ट्यांमधील भौगोलिक फरकांचे कारण स्पष्ट नाही, परंतु ते पर्यावरणीय, पौष्टिक यांसारखी इतर अज्ञात कारणेही असू शकतात. वीर्य गुणवत्तेतील घट हे विविध देशांमध्ये अंडकोष कर्करोग आणि क्रिप्टोरकिडिझमसह पुरुष जननेंद्रियाच्या विकृतींच्या वाढत्या घटनांशी जुळते. तर पुरुषांच्या वंध्यत्वात लक्षणीय वाढ झाली असतानाच, महिला वंध्यत्वातही वाढ झाली आहे. परंतु चांगली बातमी अशी आहे की, पारंपारिक सुधारात्मक पद्धती कार्य करत नाहीत, तेव्हा नवीन आणि प्रगत तंत्रज्ञान प्रक्रिया आपणला काही आशा देऊ शकतात. (टीप: वरील लेख प्राप्त माहितीवर आधारीत आहे, अधिकच्या माहितीसाठी डॉक्टरांशी संपर्क साधा)
