हळद फक्त एक मसाला नाही तर औषधी गुणधर्मांनी समृद्ध वनस्पती आहे. हळदीचे सेवन फक्त जेवण बनवण्यापुरता मर्यादित नाही तर कित्येक आजारांवर उपचार आणि आरोग्य सुधारण्यासाठी केला जातो. हळदीचा चमकता पिवळा रंग अन् सुगंध देखील भारतीय स्वयंपाकघरातील अविभाज्य भाग निर्माण होत आहे. हळदीचे सेवन तीन पद्धतीने केले जाते, ओली हळद, हळकुंड आणि हळद पावडर.
हळदीमध्ये करक्युमिन (Curcumin) असते. हे पिवळे संयुग सुगंधी तेले, पॉलिसेकेराइड्स आणि इतर वनस्पती-आधारित रसायनांसह दाह-विरोधी आणि अँटिऑक्सिडंट गुणधर्म प्रदान करते. संशोधनातून असे दिसून आले आहे की जर तूप, ऑलिव्ह ऑइल आणि काळी मिरी यांसारख्या निरोगी फॅट्सबरोबर हळदीचे सेवन केल्याने तर शरीरात कर्क्यूमिनचे शोषण लक्षणीयरीत्या वाढते. आता प्रश्न असा उद्भवतो की,”अधिक आरोग्य फायदे मिळविण्यासाठी कच्ची किंवा ओली हळद, हळकुंड किंवा हळद पावडर स्वरूपात वापरावी.
कच्ची हळद किंवा ओली हळद (Raw turmeric or wet turmeric)
आयुर्वेद तज्ज्ञ डॉक्टर प्रताप चव्हान यांनी सांगितले की, हळद हा एक असा मसाला आहे ज्याचे कच्चे सेवन केले जाऊ शकते. ओली हळदीचे सेवन केल्याने आरोग्याला अनेक फायदे मिळतात. कच्ची हळदी ही आल्यासारखी दिसते, ओली हळद कापल्यानंतर आतून पिवळ्या रंगाची दिसते. ओली हळद ही रोपाची ताजे मूळ असते ज्याचा भारतीय स्वयंपाक घरात आणि आयुर्वेदिक उपचारामध्ये खूप महत्त्व आहे. हळकूंड किंवा हळद पावडरच्या तुलनेत ओली हळद नैसर्गिक स्वरुपामध्ये गणले जाते. हळदीची भाजी करूनही सेवन केली जाते.
कच्च्या हळदीचे फायदे (Benefits of raw turmeric)
कच्ची हळद तिच्या रंगासाठी, सुगंधी तेलांसाठी आणि चवीसाठी ओळखली जाते. त्यात करक्यूमिनॉइड्ससह आवश्यक तेले, पॉलिसेकेराइड्स आणि इतर वनस्पती-आधारित रसायने असतात. ही हळद बहुतेकदा दुधात मिसळून वापरली जाते. पीएमसीच्या एका अभ्यासानुसार, कच्च्या हळदीमध्ये करक्यूमिनचे प्रमाण हळकुंड किंवा हळद पावडरपेक्षा कमी असते, कारण त्यात जास्त पाणी असते ज्यामुळे करक्यूमिनचे प्रमाण कमी होते. ते चव आणि एकूण पोषणासाठी चांगले आहे, परंतु त्यात जास्त करक्यूमिन नसते.
हळकुंड म्हणजे काय?( What is Halkund?)
ताजी हळद उकळवून आणि उन्हात वाळवून हळकुंड बनवले जाते. हळकूंड हे मसाला, रंग आणि औषध म्हणून वापरली जाते. कापणीनंतर, ओली हळद उकळून वाळवल्यानंतर हळकूंड मिळते अन् हळकुंड बारीक वाटल्यानंतर हळद पावडर तयार होते. हळकुंडाची हळदीची चव चांगली असते आणि त्याचे औषधी संयुग कर्क्यूमिन देखील टिकून राहते. ही हळदी अन्न शिजवण्यासाठी चांगली असते आणि आरोग्यासाठी चांगली असते.
हलकुंडाचे फायदे (Benefits of Halkunda)
संशोधनानुसार, हळदीची कर्क्यूमिन प्रोफाइल वाळवताना आणि प्रक्रिया करताना बदलते. हळदी उकळवून आणि वाफवल्याने कर्क्यूमिनचे प्रमाण वाढते कारण त्यातील पाण्याचे प्रमाण कमी होते.. हळदी सुकवण्याच्या वेगवेगळ्या पद्धती जसे की ,उन्हात वाळवतात, ओव्हन मध्ये वाळवल्या जातात. ही नवीन तंत्रे कर्क्यूमिनच्या प्रमाणावर परिणाम करतात. योग्यरित्या वाळलेल्या आणि प्रक्रिया केलेल्या हळदीमध्ये कर्क्यूमिनचे प्रमाण कच्च्या हळदीपेक्षा जास्त असू शकते.
हळद पावडर म्हणजे काय?(Benefits of turmeric powder)
हळद पावडर म्हणजे हळकूंड बारीक करून बारीक केलेली पावडर. हा भारतीय पाककृतीतील सर्वात महत्वाचा मसाला आहे. त्याचा रंग चमकदार पिवळा आहे आणि त्याची चव मातीसारखी आणि उबदार आहे. पोत आणि रंग जोडण्यासाठी ते रस्सा भाजी सुकी भाजी, डाळी आणि तांदूळात जोडले जाते.
अनेक संशोधनांनुसार, घरांमध्ये वापरली जाणारी हळद ही सोपा पर्याय आहे. जर हळदीच्या मुळांमध्ये करक्यूमिन जास्त असेल आणि वाळवण्याची प्रक्रिया केली गेली असेल, तर पावडरमध्ये करक्यूमिनचे प्रमाण देखील जास्त असू शकते. परंतु त्याची गुणवत्ता पूर्णपणे हळदीच्या स्त्रोतावर आणि ती कशी प्रक्रिया केली जाते यावर अवलंबून असते.
हळदीचे अधिक फायदे कसे मिळवायचे?(How to get more benefits of turmeric?)
अभ्यासानुसार, दूध किंवा तेल आणि चिमूटभर काळी मिरीसोबत हळद घेतल्याने कर्क्यूमिन शरीरात अधिक सहजपणे शोषले जाते. संशोधनानुसार, तूप, काळीमिरी, ऑलिव्ह आईलसारख्या चरबीयुक्त पदार्थांसह हळदीचे सेवन केल्याने कर्क्यूमिनचे शोषण अनेक पटींनी वाढते.
कोणती हळद अधिक प्रभावी आहे?(Which turmeric is more effective?)
तज्ज्ञांच्या मते, हळद प्रत्येक स्वरूपात चांगली असते, परंतु त्याचा परिणाम तुमच्या उद्देशावर अवलंबून असतो. कच्ची हळद रोजच्या वापरासाठी आणि संपूर्ण पोषणासाठी सर्वोत्तम आहे कारण त्यात ताजेपणा, चव आणि आवश्यक घटक असतात. जर तुम्हाला अधिक करक्यूमिन हवे असेल, तर चांगल्या प्रकारे प्रक्रिया केलेली हळद पावडर हा सर्वोत्तम पर्याय आहे.
