रात्रीचा जागर!

अंगाची काहिली करणारा उन्हाळा आता जवळपास अंतिम टप्प्यात आलाय. दूर कुठेतरी पावसाच्या रिमझिम सरींमुळे सुखद, गार झुळूक अंगावर येते आणि मन मोहरून जाते. ऋतुबदल हा निसर्गनियम आहे. खेळ हा आपल्या सर्वाच्या आयुष्याचा अविभाज्य घटक असून खेळातले ऋतूही रंजक असतात. या सर्वातला अनोखा, दर चार वर्षांनी येणारा ऋतू अवघ्या काही दिवसांत अवतरणार आहे. फुटबॉल विश्वचषक. उत्साह, जिद्द, संघर्ष, आनंद, हुरहूर, दु:ख, निराशा अशी टोकाची रसानुभूती देणारा हा उत्सव अवघ्या काही दिवसांवर येऊन ठेपलेला आहे. या ऋतुआगमनाचा आनंद चिरंतन स्मरणात ठेवावा असाच. लाखो चाहत्यांनी तुडुंब स्टेडियम्स, व्हुव्हुझेला नामक आधुनिक पिपाण्यांची साथसोबत, सामनाधिकाऱ्यांनी फुंकलेल्या शिट्टीचा घुमणारा नाद आणि त्यानंतर हिरव्या कॅनव्हासवर रंगणारा थरार.. सारंच शब्दातीत. चित्त्यालाही लाजवेल असे पदलालित्य, गोल करण्यासाठी चालणारी निरंतर अहमहमिका, डोळ्यांवर विश्वास बसू नये असे गोल करण्याचे अद्भुत कौशल्य, गोलच्या आनंदात न्हाऊन निघणारे फुटबॉलवीर.. सामन्यागणिक वाढणारी उत्कंठा.. कोणाचे स्वप्न प्रत्यक्षात आलेले, तर कोणी त्याच्या अगदी समीप येऊनही ते केवळ स्वप्नच राहिलेले.. आशा-निराशेच्या हिंदोळ्यांची ही मैफल केवळ महिनाभराचीच; परंतु पुढील चार वर्षांना पुरेल इतकी ऊर्जा, आनंद, विश्वास आणि समाधानाची शिदोरी देणारी. हा ऋतू आहे ‘गोल’संग्रामाचा. एरव्ही संग्राम, युद्ध, हिंसा हे शब्द नकारात्मकता दर्शवतात. परंतु हा संग्राम आहे निखळ आनंदाचा!
या खेळावर वर्चस्व आहे ते क्लब फुटबॉलचे. इंग्लिश प्रीमिअर लीग, स्पॅनिश लीग, बुंडेसलीगा, सेरी-ए, चॅम्पियन्स लीग यांसारख्या क्लब स्तरावरच्या स्पर्धानी अवघे फुटबॉलविश्व व्यापून गेले आहे. क्लबकडून खेळाडूंना मिळणाऱ्या गडगंज मानधनाचे आकडे पाहून डोळे अक्षरश: दिपून जातात. पण जेव्हा हेच खेळाडू युरो चषक किंवा फिफा विश्वचषकासारख्या महासोहळ्यासाठी देशाचा ध्वज घेऊन मैदानात उतरतात, तेव्हा ते वेगळेच भासतात. बेकारी, शिक्षण आणि नोकऱ्यांचा अभाव यामुळे फिफा विश्वचषक २०१४ चे आयोजक असलेल्या ब्राझीलमधील जनतेने सरकारविरोधात असहकार पुकारला आहे. सरकारविरोधात निदर्शने करून त्यांनी आपला रोष जगासमोर मांडला आहे. पण या विश्वचषक स्पर्धेत जेव्हा ब्राझीलचा संघ मैदानात उतरेल, तेव्हा हीच जनता सहाव्या विश्वविजेतेपदासाठी भावविभोर होऊन आपल्या संघाच्या पाठीशी भक्कमपणे उभी राहील. विश्वचषकाची हीच तर खरी किमया आहे.
जागतिकीकरणामुळे फुटबॉल हा खेळ आता केवळ एक-दोन खंडांपुरताच मर्यादित राहिलेला नाही. दुसऱ्या महायुद्धानंतर हा खेळ संपूर्ण जगभर फोफावत गेला. ऑलिम्पिक स्पर्धामध्ये सहभागी होणारे खेळाडू जीवाची बाजी लावून खेळ करत नाहीत, म्हणून व्यावसायिकीकरणाच्या उद्देशाने १९३० साली पहिली विश्वचषक फुटबॉल स्पर्धा घेण्यात आली. त्याचा यजमान देश कोणता, आर्थिक पाठबळ कसे उभे करायचे, असे अनेक प्रश्न आंतरराष्ट्रीय फुटबॉल महासंघासमोर (फिफा) होते. पण दक्षिण अमेरिकेतील काही राष्ट्रांनी पाठिंबा दर्शविल्यामुळे उरुग्वेने या स्पर्धेच्या यजमानपदाचे शिवधनुष्य पेलले. दोन महिन्यांचा बोटीचा प्रवास करून स्पर्धेसाठी जाण्याचा आर्थिक भार परवडत नसल्यामुळे अनेक युरोपियन देशांनी या स्पर्धेवर बहिष्कार घातला. अखेर दक्षिण अमेरिकेतील सात, युरोपमधील चार आणि उत्तर अमेरिकेतील दोन अशा १३ संघांत विश्वचषकाचा पहिलावहिला थरार रंगला. त्यानंतर युरोप खंडात झालेल्या दोन विश्वचषक स्पर्धामध्ये दक्षिण अमेरिकेतील मोजकेच संघ सहभागी झाले. फक्त ब्राझील या एकमेव दक्षिण अमेरिकन संघाने दोन्ही वेळेला युरोपवारी केली. दुसऱ्या महायुद्धानंतर ५० वर्षांनी फुटबॉल खेळाची व्याप्ती जगभर विस्तारली. १९३८ मध्ये १६, १९८२ मध्ये २४ आणि १९९८ मध्ये ३२ संघ फिफा विश्वचषकात खेळू लागले. आज क्रिकेट विश्वचषक स्पर्धेत १६ ते २० एवढेच संघ लढत असताना फुटबॉल विश्वचषकातील स्पर्धक ३२ संघांमध्ये स्थान मिळवण्यासाठी यंदा तब्बल २०७ संघ एकमेकांशी झुंजत होते. यावरूनच हा खेळ किती सर्वदूर पसरला आहे याची कल्पना यावी.
विश्वचषकाचे आयोजन म्हणजे आपली संस्कृती, शक्ती, ओळख आणि आर्थिक सुबत्तता संपूर्ण जगासमोर मांडण्याची नामी संधी. पण आतापर्यंत विश्वचषक स्पर्धेचे आयोजन करणाऱ्या देशाचे दिवाळे निघाले असेच इतिहास सांगतो. मात्र, दक्षिण आफ्रिकेतील २०१० च्या विश्वचषक स्पर्धेच्या संयोजकपदाने आर्थिक नफाही कमावता येतो, हे प्रथमच दाखवून दिले. या स्पर्धेच्या यशस्वीतेसाठी दक्षिण आफ्रिकेने आपले सर्वस्व पणाला लावले होते. ही स्पर्धा यशस्वी झाल्यानंतर दक्षिण आफ्रिकेतील लोकांचे जीवनमान तर सुधारलेच; पण देशाची आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील पतही उंचावली. पहिल्या विश्वचषकाच्या आयोजनासाठी फक्त पाच देश संयोजनपदाच्या शर्यतीत होते. आता एखाद्या खंडात विश्वचषक स्पर्धा आयोजित करण्याचे जाहीर झाल्यानंतर संयोजनाचे हक्क मिळवण्यासाठी त्या खंडातील देशांमध्ये तीव्र स्पर्धा रंगते. विश्वचषकाच्या आयोजनामुळे त्या देशाचे रंगरूपच बदलून जाते. स्टेडियम्सच्या उभारणीसह हॉस्पिटल्स, विमानतळ, हॉटेल्स, वाहतूकसेवा अशा सर्व गोष्टी उपलब्ध कराव्या लागतात. यानिमित्ताने जगभरचे फुटबॉल शौकिन आणि पर्यटकांचे त्या देशाकडे ओघ सुरू होतो. त्यामुळे अर्थव्यवस्थेला ऊर्जितावस्था प्राप्त होत असल्यामुळे देशाच्या प्रगतीचा आलेख उंचावत जातो.
फुटबॉल हा फक्त आता एक खेळ म्हणून सीमित राहिलेला नाही. त्यानिमित्ताने नागरिकांचा जाज्ज्वल्य देशाभिमान जागृत होत असल्याने गेल्या ६० वर्षांत या खेळाने केलेली प्रगती थक्क करणारी आहे. २००२ मध्ये कोरियाने जेव्हा स्पेनला हरवले तेव्हा ‘हा कोरियाच्या स्थापनेनंतरचा सर्वाधिक आनंदाचा दिवस आहे,’ असे नोबेल पुरस्कारविजेत्या किम डे जंग यांनी म्हटले होते.
कोणतीही विश्वचषक स्पर्धा पुरस्कर्त्यांच्या पाठबळाशिवाय यशस्वी होऊ शकत नाही. १९३० मध्ये जेव्हा पहिली विश्वचषक स्पर्धा खेळवण्यात आली, तेव्हा एकही पुरस्कर्ता पुढे आला नव्हता. ‘फिफा’ला काही दानशूर व्यक्तींनी दिलेल्या देणग्यांच्या बळावरच पहिली विश्वचषक स्पर्धा आयोजित करण्यात आली. मात्र, २००२ मध्ये विश्वचषकाचे १५, तर २००६ मध्ये १६ अधिकृत पुरस्कर्ते होते. हे सर्व घडले ते स्पर्धेच्या व्यावसायिकीकरणामुळे. स्पर्धेचे व्यावसायिकीकरण झाल्यानंतर अनेक कंपन्या पुरस्कर्त्यां म्हणून पुढे आल्या. पुरस्कर्ते म्हणून काहीएक पैसे खर्च केल्यावर भाषा, संस्कृती आणि देशाची वेस ओलांडून आपला व्यवसाय जागतिक बाजारपेठेत फोफावता येतो, हे ओळखल्यामुळेच अनेक कॉर्पोरेट कंपन्या आज या महासोहळ्याकरता पुरस्कर्त्यांच्या रूपात सहभागी होण्यास कमालीच्या उत्सुक असतात.
विश्वचषक स्पर्धा अवघ्या काही दिवसांवर येऊन ठेपल्यामुळे सध्या जगभरातल्या फुटबॉल चाहत्यांमध्ये अनोखा उत्साह संचारला आहे. पात्रता फेऱ्यांची खंडप्राय प्रक्रिया पूर्ण करून जगातले ३२ संघ विश्वचषकावर दावेदारी करण्यासाठी सज्ज झाले आहेत. यातल्या काही संघांना जेतेपदाचा इतिहास आहे, तर काहींचे स्वप्न अधुरे राहिलेले आहे. काही केवळ वारकरी आहेत या वारीचे. असे अठरापगड कुळीचे ३२ संघ आता फुटबॉलनगरी ब्राझीलमध्ये दाखल होऊ लागलेत. ब्राझील ओळखले जाते सांबा नृत्यासाठी.. जीवन रसरसून जगण्याच्या वृत्तीसाठी. कॅरेबियन बेटांप्रमाणेच व्यक्त होण्याची दांडगी हौस असलेल्या ब्राझीलच्या या सुरात सूर मिळवण्यासाठी जगभरातील अव्वल फुटबॉलपटू आणि त्यांचे चाहते आता सज्ज झाले आहेत.
जसा भारतात क्रिकेट हा धर्म मानला जातो, त्याचप्रमाणे जगभरात फुटबॉल हाही एक धर्म आहे. या स्पर्धेच्या यजमानपदासाठी प्रचंड स्पर्धा असते आणि ते मिळाल्यावर त्या देशात अक्षरश: जल्लोष साजरा केला जातो. विश्वचषकाच्या सामन्यांचे थेट प्रक्षेपण पाहण्यासाठी अब्जावधी लोक आतूर झालेले असतात. अर्थात हा संग्राम ‘याचि डोळा’ पाहण्याची संधी फारच कमी दर्दी मंडळींना मिळते. ब्राझीलमध्ये होणाऱ्या सामन्यांचे प्रक्षेपण भारतात मध्यरात्री असणार आहे. त्यानिमित्ताने फुटबॉल रसिकांची जागरणे होणे स्वाभाविक आहे.
फुटबॉल हा फक्त खेळ अथवा थरारच नाही, तर काहींच्या लेखी तो जीवन-मरणाचा प्रश्न असतो. म्हणूनच १९५० मध्ये घरच्या मैदानावर ब्राझीलला अंतिम फेरीत उरुग्वेकडून पराभूत व्हावे लागल्याचा धक्का सहन न झाल्यामुळे चारपेक्षा अधिक फुटबॉल शौकिनांनी आत्महत्या केली होती. क्रिकेट हा सभ्य गृहस्थांचा खेळ असल्याचे म्हटले जाते. पण फुटबॉलच्या बाबतीत तसे म्हणता येणार नाही. अनेक वादग्रस्त प्रकरणांची नोंद फुटबॉलच्या इतिहासात झालेली आहे. १९९० च्या या स्पर्धेच्या पात्रता फेरीत ब्राझीलच्या चाहत्यांनी मैदानात फेकलेल्या फटाक्यांनी आपण गंभीर जखमी झाल्याचे चिलीचा गोलरक्षक रॉबेटरे रोजासने भासविले. त्यामुळे चिलीने उर्वरित सामना खेळण्यास नकार दिला. मात्र, या फटाक्याने रोजासला कोणतीही इजा झाली नव्हती, हे टीव्ही फूटेजवरून स्पष्ट झाले. त्यामुळे चिलीवर पुढच्या विश्वचषक स्पर्धेत बंदी लादण्यात आली, तर रोजासला आजीवन बंदीची शिक्षा सुनावण्यात आली.

फुटबॉलने पेले, दिएगो मॅराडोना, रोनाल्डो, डेव्हिड बेकहॅम यांसारखे अनेक दिग्गज फुटबॉलपटू जगाला दिले. या प्रत्येकाचे आपापल्या देशाच्या यशात मोलाचे योगदान राहिले आहे. पण महान फुटबॉलपटू म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या दिएगो मॅराडोनाचे योगदान काहीसे वादग्रस्त ठरले. १९८६ ची विश्वचषक स्पर्धा खऱ्या अर्थाने मॅराडोनाने गाजवली. उपांत्यपूर्व फेरीच्या सामन्यात इंग्लंडच्या उंचपुऱ्या बचावपटूचा सामना करताना मॅराडोनाने गोल करण्यासाठी हाताचा वापर केला. पण टय़ुनिशियाचे रेफ्री आणि लाइन्समन यांना काहीही कळले नाही आणि त्यांनी तो गोल झाल्याचा कौल दिला. सामन्यानंतर ‘देव माझ्यासाठी धावून आला..’ असे मॅराडोनाने सांगितले. तेव्हापासून ‘द हँड ऑफ गॉड’ म्हणून तो गोल फुटबॉलच्या इतिहासात अजरामर झाला. तथापि १९९४ च्या आपल्या चौथ्या विश्वचषक स्पर्धेत उत्तेजकसेवन प्रकरणात दोषी आढळल्यामुळे मॅराडोनाची कारकीर्द संपुष्टात आली. २००६ चा विश्वचषकाचा अंतिम सामना ऐन बहरात आला असताना फ्रान्सचा महान खेळाडू झिनेदिन झिदानने इटलीच्या मार्को माटेराझीला डुक्करढुशी (हेडबट) लगावली. त्याने आपल्या आईवरून शेरेबाजी करून आपल्याला चिथावले, असा दावा झिदानने केला. पण या एका चुकीमुळे फ्रान्सला विश्वचषक गमवावा लागला. इटलीने पेनल्टी शूटआऊटद्वारे फ्रान्सला नमवून चौथ्यांदा विश्वचषकावर नाव कोरले.
फुटबॉलचे आकर्षण कुणाला नाही? फुटबॉलच्या सामन्यांना अन्य खेळांतील खेळाडूही हजेरी लावत असतात. मात्र, दोन भिन्न क्रीडाप्रकारांच्या विश्वचषकांमध्ये खेळणारे सर विवियन रिचर्ड्स हे पहिले खेळाडू ठरले आहेत. क्रिकेटमधील अनभिषिक्त सम्राट अशी ओळख असलेले व्हिव रिचर्ड्स हे १९७४ मध्ये फुटबॉल विश्वचषकाच्या पात्रता फेरीत अँटिग्वातर्फे खेळले होते.
व्यावसायिक बाजारपेठेतसुद्धा विश्वचषक फुटबॉल स्पर्धेच्या आगमनाचे वारे वाहू लागले आहेत. लिआनेल मेस्सी, नेयमार, ख्रिस्तियानो रोनाल्डोच्या जर्सीनी एव्हाना बाजारात लक्ष वेधायला सुरुवात केली आहे. या खेळाडूंचे जर्सी क्रमांक आता बाजारपेठ काबीज करायला सज्ज झाले आहेत. फुटबॉलपटू व त्यांची केशरचना हा तर नेहमीच चर्चेचा विषय राहिला आहे. बेकहॅम, मेस्सी यांच्यासह अनेक नामवंत खेळाडूंत केशरचनेच्या बाबतीतही चढाओढ रंगताना दिसते. फ्रान्स, स्पेन, इंग्लंड, नायजेरिया, ब्राझील आदी अव्वल दर्जाच्या संघांमधील खेळाडू प्रेक्षकांचे ‘आयडॉल’ असतात. त्यांच्यासारखी केशरचना करण्यासाठी शौकिनांमध्ये चढाओढ लागते. काही सलून्समध्ये या खेळाडूंसारखी केशरचना करून दिली जाईल अशा प्रकारच्या पाटय़ाही पाहायला मिळतात.
विश्वचषक फुटबॉल स्पर्धेची चाहूल लागायला सुरुवात झाली की अनेक नामवंत खेळाडूंचे कटआऊट्स दुकानांतून दर्शनी बाजूस लावून चाहत्यांना आकर्षित करण्याची शक्कल लढवली जाते. केवळ कपडेच नव्हे, तर दूरचित्रवाणी संच विकणाऱ्या दुकानांमध्येही फुटबॉल चाहत्यांना आकर्षित करण्यासाठी अहमहमिका आढळते. विश्वचषक स्पर्धेस उत्सवी स्वरूप देण्याचा प्रयत्न केला जातो. हल्ली अनेक हॉटेल्समध्ये भव्य टीव्ही संचांद्वारे विश्वचषक फुटबॉल स्पर्धेचे थेट प्रक्षेपण पाहत खाद्यपदार्थाचा आस्वाद घेण्याकडे अनेक चाहत्यांचा कल दिसून येतो. अशा ‘ऑफर्स’साठी हॉटेल्सकडून खास प्रयत्न होतात.
आंतरराष्ट्रीय पॉपस्टार शकिरा हिने गतवेळच्या विश्वचषक स्पर्धेत आपल्या ‘वाका वाका’ या गाण्याने सर्वाची मने जिंकली होती. यंदाही ती पुन्हा धमाल उडवण्यासाठी सज्ज झाली आहे. तिच्याबरोबरच अन्य काही पॉपस्टारही आपली कला पेश करण्यासाठी उत्सुक आहेत. फुटबॉलचे चाहते आणि पॉपस्टार यांचे अतूट नाते आहे. सामने पाहताना अशा पॉपस्टार्सची गाणी ऐकण्यासाठी प्रेक्षक उत्सुक असतात. क्रिकेटच्या सामन्यांमध्ये अनेकदा बँड, ड्रमसेट्स किंवा ढोल आदी वाद्ये आणण्यास मनाई असते. फुटबॉलमध्ये मात्र बिगुल्स, ड्रमसेट्स, ढोल आदी वाद्यांसह प्रेक्षक आपल्या आवडत्या खेळाडूंना प्रोत्साहन देत असतात. मैदानातील आणि मैदानाबाहेरची ही सारी नशा पाहिली की फुटबॉलच्या प्रचंड लोकप्रियतेची कल्पना येते.
फुटबॉलचे माहेरघर असलेल्या ब्राझीलमध्ये यंदाचा विश्वचषक होत असल्यामुळे त्याविषयी कमालीची उत्सुकता निर्माण झाली आहे. विजेतेपदाच्या सट्टेबाजारातही ब्राझीलकरता झुकते माप असेल. ब्राझीलने आतापर्यंत पाच वेळा ही स्पर्धा जिंकली आहे. सर्वात जास्त वेळा विश्वचषकजिंकणारा संघ म्हणून त्यांची ख्याती आहे. त्यांनी प्ले-ऑफचे साहाय्य न घेता प्रत्येक विश्वचषक स्पर्धेत स्थान मिळवले आहे, यावरूनच त्यांचे या खेळातील वर्चस्व सिद्ध होते. आंतरराष्ट्रीय स्तरावर ब्राझीलने सत्तरहून अधिक स्पर्धा जिंकल्या आहेत. एक हजार गोल करणारा गोलसम्राट म्हणून ख्याती मिळवणारा पेलेसारखा अजरामर खेळाडू ब्राझीलने घडवला.
स्पर्धेत वर्चस्व गाजवणे वेगळे; पण प्रत्यक्ष स्पर्धेचे आयोजन करणे वेगळे- हे आता ब्राझीलच्या स्पर्धा संयोजकांना कळून चुकले आहे. या विश्वचषक स्पर्धेपायी देशाला आर्थिक खाईत लोटले जात आहे, अशी ब्राझीलच्या नागरिकांची भावना आहे. त्यामुळे स्पर्धा तोंडावर आली असतानाही स्पर्धेकरताच्या अनेक स्टेडियम्सची कामे अद्यापि पूर्ण झालेली नाहीत. स्टेडियमचे बांधकाम करणाऱ्या कामगारांचे आंदोलन, नागरिकांचा वाढता विरोध अशा अनेक बाबींमुळे स्पर्धा अडचणीत आली आहे. सर्वसाधारणपणे स्पर्धेपूर्वी एक वर्ष अगोदर ही सगळी व्यवस्था पूर्ण होणे अपेक्षित असते. मात्र, ब्राझीलच्या संयोजकांमधील गटबाजी व लोकांचा असहकार यामुळे संयोजक चांगलेच अडचणीत आले आहेत. आंतरराष्ट्रीय फुटबॉल महासंघाचे (फिफा) अध्यक्ष सेप ब्लॅटर यांच्यासह अनेक पदाधिकाऱ्यांमध्ये आपण या देशाला यजमानपद देऊन चूक तर केली नाही ना, अशी पश्चातापाची भावना निर्माण झाली आहे. अन्य देशांनीही ब्राझीलमधील स्पर्धेच्या तयारीबाबत साशंकता व्यक्त केली आहे.
ही विश्वचषक स्पर्धा ब्राझीलकरता आगामी ऑलिम्पिक क्रीडास्पर्धेची रंगीत तालीम ठरणार आहे. आणखी दोन वर्षांनी- म्हणजेच २०१६ मध्ये रिओ डी जानेरो या शहरात ऑलिम्पिक क्रीडास्पर्धेचा अत्यंत प्रतिष्ठेचा सोहळा आयोजित केला जाणार आहे. आज ब्राझीलमध्ये विश्वचषक फुटबॉल स्पर्धेच्या संयोजनावरून उठलेले वादळ तोपर्यंत तरी कमी होणार की नाही, असा प्रश्न अनेक देशांच्या क्रीडा संघटकांना पडलेला आहे. अमेरिकेने लॉस एंजेलिसमध्ये १९८४ साली ऑलिम्पिक स्पर्धा आयोजित करून नफा मिळवता येतो, हे दाखवून दिले होते. एवढेच नव्हे तर त्यांच्याकडे फुटबॉल फारसे लोकप्रिय नसतानाही फुटबॉल विश्वचषक स्पर्धाही यशस्वीरीत्या आयोजित करून दाखविली होती. हे पाहता फुटबॉल म्हणजे आपला जीव की प्राण मानणाऱ्या ब्राझीलच्या नागरिकांवर विश्वचषक स्पर्धा यशस्वी करण्याची मोठीच जबाबदारी आहे.
भारतीय संघ या स्पर्धेसाठी पात्र ठरला नसला तरी ही स्पर्धा भारतीय फुटबॉल संघटकांसाठी उपयुक्त ठरणार आहे. २०१७ साली भारतात १७ वर्षांखालील गटाची विश्वचषक फुटबॉल स्पर्धा आयोजित केली जाणार आहे.
ब्राझीलमध्ये सध्या कितीही विरोध होत असला तरीही ही स्पर्धा होणार, हे निश्चित. विजेत्याचा सोनेरी झळाळता चषक जिंकण्यासाठी प्रत्येक संघ अंतिम क्षणापर्यंत प्रयत्न करणार आहेत. आणि फुटबॉलचे चाहतेही सामन्याच्या शेवटच्या क्षणापर्यंत खेळाचा निखळ आनंद कसा लुटता येईल, याचाच विचार करतील. कारण फुटबॉलमध्ये शेवटच्या सेकंदालाही सामन्यास कलाटणी मिळते असाच आजवरचा अनुभव आहे. आणि हीच खरी या खेळाची किमया आहे.