यास्मिन शेख

प्रकाश दिलीपला म्हणाला, ‘इतके दिवस मी तुला माझा मित्र समजत होतो. आता तू ज्या तऱ्हेने वागतोस, त्यामुळे मी आजन्मात तुझ्याशी संबंध ठेवणार नाही.’ या दोन वाक्यांतील दुसऱ्या वाक्यात एक मोठी चूक आहे- ती म्हणजे ‘आजन्मात’ या शब्दाचा चुकीच्या अर्थाने केलेला वापर. ‘आजन्म’ हे क्रियाविशेषण आहे. या शब्दाचा अर्थ आहे- जन्मापासून, जन्मापर्यंत. या सदोष वाक्यरचनेमुळे नेमका अर्थ व्यक्त होत नाही. आधी मैत्री, पण नंतर संबंध-तोडणे यासाठी ‘आजन्म’ या शब्दाची योजना निर्थक आहे. त्याऐवजी ‘मी यापुढे तुझ्याशी संबंध ठेवणार नाही’ किंवा ‘या जन्मात तुझ्याशी संबंध ठेवणार नाही.’ किंवा ‘मरेपर्यंत तुझ्याशी संबंध ठेवणार नाही.’ अशी वाक्यरचना अर्थपूर्ण होईल.

Ajit pawar explaination on controversial statement
“निधी पाहिजे तर कचाकचा बटणं दाबा”, वादग्रस्त विधानानंतर अजित पवारांचं स्पष्टीकरण; म्हणाले “सुशिक्षित वर्गाची…”
loksatta readers, feedback, comments , editorial
लोकमानस: आम्हीही तेव्हाच ‘व्हेटो’विरोधात होतो..
avimukteshwaranand saraswati
VIDEO : “गायीला राष्ट्रमातेचा दर्जा मिळवून देऊ”, नववर्षानिमित्त शंकराचार्य अविमुक्तेश्वरानंद सरस्वतींनी व्यक्त केला संकल्प!
Sharad Pawars appeal to the youth to question to government regarding jobs and employment
आश्वासन वर्षाला दोन कोटी रोजगारांचे, प्रत्यक्षात नऊ वर्षांत सात लाखच नोकऱ्या; सरकारला जाब विचारण्याचे शरद पवार यांचे तरुणाईला आवाहन

मराठीत आपण आमरण उपोषण हा शब्द योग्य अर्थानेच वापरतो. ‘महात्मा गांधीजींनी आमरण उपोषण करण्याची प्रतिज्ञा केली.’ ‘आमरण’ या शब्दाचा अर्थ ‘मृत्यू येईपर्यंत’ असा आहे.

आणखी एक गमतीदार वाक्यरचना पाहा- पु.ल.देशपांडे (पुरुषोत्तम लक्ष्मण देशपांडे) यांचा उल्लेख करताना- विशेषत: लेखनात- अनेक नियतकालिकांत असे लिहिलेले आढळते. ‘पु.ल.देशपांडे माझे आवडते लेखक आहेत’. ‘पु.लं. सर्व महाराष्ट्राचेच अत्यंत लोकप्रिय विनोदी साहित्यिक आहेत’. यापैकी दुसऱ्या वाक्यात ल वर अनुस्वार देणे चुकीचे आहे.

  ‘पु.लं. म्हणाले की..’आणि

 ‘पु.लं.नी असे म्हटले आहे की..’ या वाक्यांपैकी ‘पु.लं. नी’ हे योग्य आहे. पण ‘पु.लं. म्हणाले’ हे अत्यंत चुकीचे लेखन आहे. जेव्हा आपण व्यक्तीचा उल्लेख करताना वि.स. खांडेकर ऐवजी वि.स. असा करतो, तेव्हा ‘वि.स. महाराष्ट्राचे लोकप्रिय लेखक आहेत.’ हे वाक्य बरोबर आहे. पण वि.सं. लोकप्रिय लेखक आहेत, या वाक्यात ‘स’ वर अनुस्वार देणे बरोबर नाही. पु. लं.नी, पु. लं.ना, पु. लं.चा, पु.लं.बरोबर इ. रूपे (म्हणजे ल वर अनुस्वार देणे) योग्य आहेत, पण विभक्तिप्रत्यय व शब्दयोगी अव्यय न लावता (पु. लं.म्हणाले..) ‘लं’ असे लिहिणे अयोग्य आहे. उच्चार करून पाहिल्यास वाचकांच्या सहज लक्षात येईल.