कुतूहल: भूवैज्ञानिकांसाठीच्या संधी

भूविज्ञान या विषयाची माहिती शालेय स्तरावर फारशी दिली जात नाही. महाविद्यालयीन स्तरावरदेखील हा विषय अगदी मोजक्या महाविद्यालयांमध्ये शिकवला जातो. त्याचप्रमाणे राष्ट्रीय स्तरावरही सर्व विद्यापीठांमध्ये हा विषय पदव्युत्तर स्तरावर शिकवला जात नाही. त्यामुळे या स्वारस्यपूर्ण आणि अत्यंत उपयुक्त विज्ञानशाखेची अनेकांना माहितीसुद्धा नसते.

हा विषय जर व्यवसायक्षेत्र म्हणून निवडायचा असेल, तर त्याच्या शिक्षणाची सुरुवात बारावीपासून किंवा महाविद्यालयीन स्तरावरील शिक्षणापासून करावी लागते. ज्या शिक्षणसंस्थांमध्ये हा विषय शिकवण्याची सोय आहे, तिथे प्रवेश घ्यावा लागतो. बी. एस्सी. पदवी घेताना खनिजविज्ञान (मिनरॉलॉजी), पाषाणविज्ञान (पेट्रॉलॉजी), भूरूपविज्ञान (जिओमॉरफॉलॉजी), पुराजीवविज्ञान (पॅलिऑन्टॉलॉजी), भारतीय प्रस्तरविज्ञान (इंडियन स्ट्रॅटिग्राफी), सांरचनिक भूविज्ञान (स्ट्रक्चरल जिऑलॉजी) हे आणि इतर काही विषय शिकवले जातात. पदव्युत्तर शिक्षण घ्यायचे असेल तर भूविज्ञान (जिऑलॉजी) वा उपयोजित भूविज्ञान (अॅप्लाइड जिऑलॉजी) या पदव्युत्तर अभ्यासक्रमासाठी प्रवेश घेता येतो. हे शिक्षण घेताना शैक्षणिक सहलीही आयोजित केल्या जातात. विद्यार्थ्यांना क्षेत्रीय सर्वेक्षणाचे तंत्र शिकवले जाते. एखाद्या खाणीला भेट दिली जाते आणि त्यांना भूवैज्ञानिक मानचित्रणाचे पाठ शिकवले जातात.

भूवैज्ञानिकांना विविध क्षेत्रांमध्ये संधी उपलब्ध असतात. निरनिराळ्या खनिजांचे अन्वेषण आणि खाणकाम करणारे उद्याोग, तेल आणि नैसर्गिक वायू क्षेत्र, जलसंपत्ती व्यवस्थापन, भूकंपविज्ञान, पर्यावरणीय समस्यांचे निराकरण, अशा कामांशी संबंधित आस्थापनांमध्ये भूविज्ञानात पदव्युत्तर शिक्षण घेतलेल्या युवकवर्गाला संधी असतात. केंद्र शासन आणि अनेक राज्य शासनांचे भूविज्ञानाशी संबंधित विभाग आहेत. विविध खनिजांसाठी अन्वेषण, अभियांत्रिकी भूविज्ञान भूजलाचा शोध, किरणोत्सारी खनिजांचा शोध, अशा निरनिराळ्या कामांसाठी निरनिराळे विभाग असतात. तिथे भूवैज्ञानिकांना केवळ संधीच असतात असे नाही, तर कामासाठी खूप सोयी-सवलती असतात.

– डॉ. मयूरा मार्तंडराव देशमुख

मराठी विज्ञान परिषद

ईमेल : office@mavipa.org

संकेतस्थळ : http://www.mavipa.org