कुतूहल: महासागराच्या पोटातील वनस्पती

काही जंगले आपल्या भारताच्या दुपटीपेक्षाही मोठय़ा आकाराची आहेत. ही सर्व वने समुद्री शैवालांपासून तयार झालेली आहेत आणि यात केल्प, समुद्री बांबू यांचा फार मोठा वाटा आहे. यातील काही शैवाल १० ते १५ मीटर उंचीपर्यंत वाढतात आणि सूर्यप्रकाश तसेच कार्बन डायऑक्साइड वायूच्या साहाय्याने स्वत:चे अन्न स्वत:च तयार करतात आणि जेथपर्यंत सूर्यकिरण पोहोचतात तेथपर्यंत ही जंगले आढळतात. पृथ्वीवरील जंगले वाऱ्याबरोबर त्यांच्या पर्णसंभारास प्रतिसाद देतात त्याचप्रमाणे समुद्री जंगलेसुद्धा पाण्याबरोबर हेलकावे खात असतात. समुद्राच्या पोटात तरंगत असलेल्या या वनांपासून अनेक लहानमोठय़ा जलजीवांना अन्न, आसरा आणि संरक्षणसुद्धा मिळते. ही वने मोठय़ा प्रमाणावर हवेमधील कार्बन डायऑक्साइड पाण्यामधून शोषून त्याचे स्थिरीकरण करतात. सध्याच्या वातावरण बदल संकटाच्या पार्श्वभूमीवर समुद्राच्या पोटातील तरंगणारा हा आपला वनमित्र आणि त्याचे तेथे असणे आपणासाठी फार महत्त्वाचे आहे.

हरितगृह वायूमुळे वातावरणात वाढलेली उष्णता समुद्रातही जाते. तेथे उष्ण लाटांची निर्मिती होते. या उष्ण लाटा समुद्री शैवालांच्या विस्तीर्ण जंगलांची मोठय़ा प्रमाणात हानी करतात. त्यामुळे समुद्री वने नष्ट होण्याच्या मार्गावर आहेत. वातावरणातील वाढता कार्बन डायऑक्साइड वायू कमी केला, म्हणजेच जीवाश्म इंधनाच्या वापरावर नियंत्रण ठेवले तरच ही जंगले वाचून पर्यावरणाचा समतोल राखला जाऊ शकतो.

डॉ. नागेश टेकाळे,मराठी विज्ञान परिषद