बुकबातमी : चाळिशीतले ‘तरुण’ नियतकालिक..

गेल्या दोन वर्षांपासून मासिक आणि साप्ताहिकांना लागलेल्या आर्थिक घरघरीचीच चर्चा आंतरराष्ट्रीय स्तरावर सुरू आहे. बलाढय़ नियतकालिकांना जाहिरातींची टंचाई भेडसावत असून त्याचा परिणाम लेखकांच्या मानधन कपातीत आणि परिणामी सर्जनशील रिपोर्ताजची संख्या आटण्यात झाला आहे. ‘प्लेबॉय’ने आपला अंक महिन्याआड छापायला सुरुवात केली असून ‘न्यू यॉर्कर’, ‘इकॉनॉमिस्ट’, ‘हार्पर्स’ या वृत्त-वैचारिक व्यासपीठांना आपली जगभरातील वाचकसंख्या टिकून राहावी, यासाठी समाजमाध्यमांवरून जाहिरात करावी लागत आहे. या धर्तीवर ‘ग्रॅण्टा’ या ब्रिटनमधून प्रसिद्ध होणाऱ्या शुद्ध साहित्यिक आणि वैचारिक नियतकालिकाच्या चाळिसाव्या वर्षांतील पदार्पणाची घटना महत्त्वाची मानायला हवी. कुठल्याही इतर नियतकालिक, मासिकाशी स्पर्धा न करता जवळपास जाहिरातींशिवाय निघणारा हा अंक गेली चाळीस वर्षे ‘द मॅगझिन ऑफ न्यू रायटिंग’ हे आपले बिरुद यशस्वीपणे पार पाडत आहे. वास्तविक १८८९ साली केंब्रिज विद्यापीठाद्वारे ‘ग्रॅण्टा’ ची निर्मिती करण्यात आली होती. महाविद्यालयीन राजकारण, शहरबात आणि हौशी साहित्यिकांची लेखनकामाठी असे त्याचे स्वरूप होते. स्थानिक पातळीवरच्या या नियतकालिकाचा जीर्णोद्धार १९७९ साली पत्रकार बिल बफर्ड आणि लेखक-कवी जोनाथन लेव्ही यांच्या पुढाकारातून झाला. आज त्याचे रूपांतर आंतरराष्ट्रीय दर्जाच्या साहित्यिक नियतकालिकात झाले आहे. पर्यटन, आत्मकथन, कथा, मुलाखती, अनुभवलेखन आणि छायाचित्र-कथांचे पुस्तकाच्या आकाराचे जाडजूड बांधणी असलेले हे नियतकालिक आजच्या काळातील सर्वात महत्त्वाचे वैचारिक व्यासपीठ आहे.