लोकमानस : तर ‘दूध का दूध, पानी का पानी’ होऊन जाईल

हेही वाचा >>> लोकमानस : सामान्यांचे प्रश्न चुकूनही चर्चेत नकोत, म्हणून..

देशाभिमानाचा मुद्दा दिशाभूल करणारा..

मुळात कोणत्याही व्यक्तीला स्वस्थ, सुंदर वातावरणात राहायला आवडते. असे वातावरण जिथे मिळेल तिथे जाऊन त्याचा अनुभव घेणे याला देशद्रोह खचितच म्हणता येणार नाही. देशाभिमान ही जितकी पुस्तकातून शिकण्याची गोष्ट आहे त्यापेक्षा अधिक ती वातावरणातून अनुभवण्याची आहे. ज्या व्यक्ती देशसेवेच्या व्यवहारात अधिकृतरीत्या जोडलेल्या आहेत, त्यांचे उघड होणारे किंवा न होणारे भ्रष्टाचार, देशातील वाढते प्रदूषण, वाढत्या धार्मिक संघटना, देशातील मूलभूत प्रश्नांना हात घालणाऱ्या व्यक्तीचे होणारे हाल, आरक्षणाचे वातावरण या आणि अशा अनेक बाबी शिकती मुले डोळसपणे पाहत आहेत. त्यामुळे ‘काही हवे’ यापेक्षा ‘हे नको’ असे वाटण्याची शक्यता अधिक. तसे तर परदेशात शिकायला जाणे हे भारतीयांना नवीन नाही. गांधीजी, आंबेडकर, आनंदीबाई अशी ही यादी किती तरी व्यक्तींना समाविष्ट करून घेईल. त्यामुळे परदेशात जाऊन शिकण्याची इच्छा आणि कृती या गोष्टी देशाभिमानाशी किती प्रमाणात जोडल्या जाव्यात, याचा विचार व्हायला हवा.   

वर्षां उदयन कुलकर्णी (शिक्षणशास्त्र अभ्यासक)

चांगल्या जीवनाची अपेक्षा करणे चुकीचे? 

‘‘भारतीय तरुणांमध्ये असलेल्या देशभक्तीच्या अभावामुळेच ते परदेशात शिक्षणासाठी जात आहेत’ हा राष्ट्रीय शिक्षण संशोधन परिषदेचा अहवाल,’ ही बातमी वाचली (२२ नोव्हेंबर) आणि डोक्यावर हात मारून घ्यायची वेळ आली!

आपल्या देशाबद्दल सर्वांनाच आदर असतो, प्रेम असते. पण शिक्षणासारख्या मूलभूत हक्कावरच गदा येते, तेव्हा तरुण वर्ग इतरत्र जाण्याचा विचार करतो! राज्यघटनेने शिक्षणाचा हक्क मान्य केला आहे! परंतु त्याचसाठी आरक्षणही अनिवार्य केले आहे! या आरक्षणाची मर्यादा शंभर टक्क्यांवर नेऊन ठेवण्याची देशातील राज्यांची जणू स्पर्धाच लागली आहे! शिक्षण घेऊनही चांगल्या नोकरीची शाश्वती नसेल तर हुशार युवक परदेशात जाऊन शिक्षणासह नोकरीसाठी का धडपड करणार नाही? देशप्रेम ही एक भावना आहे! परंतु भावना उराशी ठेवून माणसाचे पोट भरत नसते!! मानवी जन्म वारंवार वाटयाला न येणाऱ्या माणसाने आपले जीवनमान या जन्मी चांगले असावे असा विचार करणे चुकीचे आहे का?

अरुण गणेश भोगे, सदाशिव पेठ, पुणे

न्यायालयाने त्यांचे म्हणणे ऐकायला हवे होते..

‘कोटयाच्या कपाळी..’ हा अग्रलेख (२२ नोव्हेंबर) वाचला. सर्वोच्च न्यायालयाने संबंधित पालकाची याचिका दाखल करण्यास नकार देण्याआधी किमानपक्षी सरकारला याबाबतीत बोलावून म्हणणे मांडण्याची संधी द्यावयास हवी होती. सरसकट सर्व दोष पालकांच्या माथी मारणे हे अन्याय करणारे नाही का? किंबहुना कोवळया वयात आत्महत्या हा विषय शिकवणी वर्गाच्या पद्धतीतील स्कोअरच्या अपेक्षांचे ओझे/ दडपण वाटणाऱ्या काही मुलांसंबंधी आहे. याचा अर्थ उरलेल्या ७७ टक्के मुलांनी हे ओझे पेलले असा होत नाही का? शिकवणी वर्गाचे नियमन अशासाठी की, त्यांनी मुलांना/मुलींना प्रवेश देण्यापूर्वी एक वर्ष समुपदेशन आणि पूर्वपरीक्षेचे प्रावधान ठेवण्यास हवे, जेणेकरून पुढे अभ्यासाचा भार सहन न होणाऱ्या मुलांना वेगळे काढण्याचा पर्याय राखीव ठेवता येईल आणि आत्महत्येचे प्रमाण हळूहळू कमी होईल. पालकांना परदेशात मुलांनी जावे असे वाटण्यात तेथील शिक्षण पद्धतीबरोबर जीवनशैली आणि गुणवत्ता यांचा मोठा वाटा आहे. सरकारचे मत जाणण्यासाठी पालकांना न्यायालयापुढे ‘पुनर्विचार’ याचिका करता येईल. विद्यार्थी काय किंवा शेतकरी काय, त्यांच्या ‘आत्महत्या’ टाळणे, ही सरकारबरोबरच समाजाची जबाबदारी नाही का? सध्या आरक्षणासाठी होत असलेल्या आत्महत्या हे जरा अतिच होत आहे.

श्रीकृष्ण फडणीस, दादर, मुंबई

भावनाविकासासाठी भोवतालच कारणीभूत

‘युवांचे भावनाविश्व’ हा अमृत बंग यांचा ‘चतु:सूत्र’ सदरातील लेख वाचला. प्रत्येक व्यक्तीमध्ये भावना असतात, पण त्या व्यक्त करायची प्रत्येकाची पद्धतही ठरलेली असते. सध्याची युवा पिढी सर्वात जास्त आनंद ही भावना मोठया प्रमाणात व्यक्त करताना दिसते. समाजमाध्यमावर फोटो टाकण्याचा ट्रेण्ड  सतत आपल्याला सांगत असतो, आनंदी राहा, व्यस्त राहा, दु:खी असाल तर पिझ्झा खा, कॉफी प्या आणि दु:ख विसरा, पण दु:ख कोणाला सांगू नका. या बदलत्या काळानुरूप युवकांचे व्यक्त होण्याच्या पद्धती बदलताना दिसत आहेत. काही प्रमाणात सकारात्मक पण बहुधा नकारात्मक परिणामही दिसत आहेत. युवांचे भावनाविश्व प्रस्थापित होण्यासाठी सभोवतालचे वातावरणही जबाबदार असते. त्यामध्ये सांस्कृतिक, सामाजिक, आर्थिक, शैक्षणिक यांचा समावेश करता येईल.

प्रा. शिल्पा सुर्वे, जुनी सांगवी, पुणे