रिचर्ड लिकी

सुरुवातीस आई-वडिलांचा जीवाश्मशास्त्र किंवा पुरातत्त्वाचा मार्ग नाकारणाऱ्या रिचर्डने सफारी गाइड म्हणून केले. मात्र नंतर केनियिच्या लेक तुर्काना परिसरामध्ये कूबी फोरा येथे तब्बल ४०० होमिनिन जीवाश्मांचा शोध घेतला. आजवर शोधण्यात आलेल्या जीवाश्मांमध्ये मानवी वंशजांच्या संदर्भात घेण्यात आलेला हा सर्वात मोठा शोध मानला जातो. होमिनिन या टप्प्यापासून माणूस होण्याची प्रक्रिया खरी सुरू झाली असे मानले जाते. हा मानवाचा थेट नव्हे तरी अप्रत्यक्ष वंशज.  

१९७० नंतर सेंटर फॉर प्रीहिस्ट्री आणि पेलिएंटॉलॉजीमध्ये काम करण्यास त्याने सुरुवात केली. १९८९ साली त्याने पुन्हा एकदा आपले करिअर बदलले आणि आफ्रिकेच्या वन्यजीवांचे रक्षण करण्याची जबाबदारी त्याने स्वीकारली. हत्तींची शिकार करून हस्तिदंताची तस्करी रोखण्याची जबाबदारी त्याने चोख पार पाडली. तस्करांकडून हस्तगत केलेले १२ टन हस्तिदंत नैरोबी नॅशनल पार्कमध्ये जाळण्याच्या घटनेनंतर त्याचे नाव जगभर चर्चेत आले.

१९९३ साली मात्र विमान अपघातात त्याला दोन्ही पाय गमवावे लागले. हा घातपात असल्याची चर्चाही त्या वेळी जगभर झाली. त्यानंतर दोनच वर्षांत स्वस्थ न बसता त्याने सफिना पार्टी या राजकीय पक्षाचीही स्थापना केली. १९९७-९९ या काळात ते मंत्रीसुद्धा झाले. मात्र भ्रष्टाचाराचे आरोप करत त्यांना बाजूस सारण्यात आले. २०१५ साली मात्र पुन्हा एकदा पंतप्रधान हुरू केन्याटा यांनी त्यांची केनिया वाइडलाइफ सव्र्हिसेस बोर्डच्या अध्यक्षपदी निवड केली. ‘फेलो ऑफ रॉयल सोसायटी’ हा कोणत्याही संशोधकासाठी सर्वात मोठा सन्मान… या सन्मानाने लुईस लिकींना हुलकावणी दिली, मात्र रिचर्ड यांना हा सन्मान लाभला.

मानवी उत्क्रांतीचा महत्त्वाचा टप्पा समजून घेण्यासाठी ज्याचे प्रयत्न जगास उपयुक्त ठरले व भविष्यातही ठरतील अशा या संशोधकाचे अलीकडेच- २ जानेवारी रोजी निधन झाले. मात्र त्याच्या शोधामुळे अस्तित्वात आलेला लिकी लक हा शब्दप्रयोग पुढेही सुरूच राहील.