काँग्रेसचे माजी अध्यक्ष व लोकसभेचे विरोधी पक्षनेते राहुल गांधी यांनी अलीकडेच निवडणूक आयोगावर गंभीर आरोप केले आहेत. भाजपाने निवडणूक आयोगाला हाताशी धरून गेल्या वर्षी झालेल्या लोकसभा निवडणुकीत (२०२४) मोठ्या प्रमाणात मतांची चोरी केल्याचा दावा राहुल यांनी केला आहे. भाजपा मतं चोरून सत्तेवर आली आहे असं राहुल गांधी यांनी म्हटलं आहे. लोकसभा आणि त्यानंतरच्या काही विधानसभा निवडणुकांच्या मतदानात व निकालात मोठा घोटाळा झाला असल्याचा दावा देखील त्यांनी केला आहे. या घोटाळ्याला त्यांनी ‘व्होट चोरी’ (मतांची चोरी) असं नाव दिलं आहे. दरम्यान राहूल गांधींनी आरोप केल्यानंतर एक आंदोलनाचे व्हिडिओ सोशल मीडियावर व्हायरल झाला आहे. पण या आंदोलनाचा अलिकडील ‘मतचोरी’च्या दाव्याशी त्यांचा काहीही संबंध नसल्याचे समोर आले आहे.

लाईटहाऊस जर्नालिझम’ ला एक व्हिडीओ सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर मोठ्या प्रमाणात शेअर केला जात असल्याचे आढळले. तपास केला असता आढळले की, “हा व्हिडीओ दोन वेगवेगळ्या क्लिप्सचा (व्हिडिओ) संकलन आहे. दोन्ही क्लिप्स जुन्या आहेत आणि अलीकडील ‘मतचोरी’च्या दाव्याशी त्यांचा काहीही संबंध नाही.

व्हिडिओचा दावा काय आहे? (What is the claim in the viral video?)

एक्स (X) वापरकर्ता हिआमुद्दीन खानने हा व्हिडिओ त्याच्या प्रोफाइलवर दिशाभूल करणाऱ्या दाव्यासह शेअर केला आहे. व्हिडीओमध्ये वोट चोरी हॅशटॅग वापरून आंदोलनाचा व्हिडीओ शेअर केला आहे पण हा जुन्या आदोंलनाचा व्हिडीओ. या आंदोलनाचा आणि मतचोरीच्या दाव्याचा काहीही संबध नाही.

इतर वापरकर्तेही असेच दावे करून हाच व्हिडिओ शेअर करत आहेत.

https://www.facebook.com/humainshalahtesham/videos/768751652192682

तपासात काय समोर आले? (What did the fact-check reveal?)

तपासणीची सुरुवात ‘इनविड’ टूलवर हा व्हिडिओ अपलोड करून आणि त्यामधून ‘की-फ्रेम्स’ मिळवून केली. त्यानंतर त्या की-फ्रेम्सचा वापर करून ‘रिव्हर्स इमेज सर्च’ केला.

पहिल्या क्लिपमधून घेतलेल्या स्क्रीनशॉट्सवर ‘रिव्हर्स इमेज सर्च’ केला. या क्लिपमध्ये भाजपच्या कार्यालयासमोर गर्दी जमलेली दिसत आहे. व्हिडिओमधील बोर्डवर ‘दुर्ग’ असे लिहिलेले दिसत आहे, त्यामुळे हा व्हिडिओ दुर्ग येथील असावा असे दिसते.

‘रिव्हर्स इमेज सर्च’ करताना इंस्टाग्रामवर या व्हिडिओची एक मोठी आवृत्ती (लॉन्गर व्हर्जन) मिळाली.

या व्हिडिओमध्ये एका ई-रिक्षावरील बॅनरवर ‘रोजगार दो’ (रोजगार द्या) असे लिहिलेले दिसत आहे.

या वर्षी २८ मे रोजी ‘विराट न्यूज’वर हा व्हिडिओ अपलोड झालेला आढळला.

व्हायरल व्हिडीओचे सत्य

व्हिडिओच्या कॅप्शनमध्ये लिहिले होते: ‘मनरेगा मजुरांना नियमित रोजगार मिळावा या मागणीसाठी काँग्रेस पक्षाने जोरदार आंदोलन केले. दुर्ग ग्रामीण जिल्हाध्यक्ष राकेश ठाकूर यांच्या नेतृत्वाखाली काँग्रेस कार्यकर्त्यांनी जिल्हाधिकारी कार्यालयाला घेराव घातला आणि भाजप सरकारकडे मजुरांना त्यांचे हक्क देण्याची मागणी केली. आंदोलनादरम्यान सरकारविरोधातही जोरदार घोषणाबाजी करण्यात आली.’

दुर्गमधील काँग्रेसच्या आंदोलनाबद्दल एक नवीन बातमी देखील मिळाली.

https://www.amarujala.com/chhattisgarh/durg-bhilai/congress-protests-over-reduction-in-working-days-of-mnrega-workers-in-durg-2025-05-16

त्यानंतर दाव्यासह शेअर केली जात असलेली दुसरी क्लिप तपासली. ‘मेरा गाव मेरा देश लाईव्ह न्यूज’ या YouTube चॅनेलवर अपलोड केलेल्या व्हिडिओमध्ये दुसऱ्या क्लिपमधील व्हिज्युअल आढळले.

हा व्हिडिओ ९ डिसेंबर २०२४ रोजी अपलोड करण्यात आला होता.

हा व्हिडिओ ‘इंडिया न्यूज बिहार झारखंड’ या YouTube चॅनेलवरही अपलोड केलेला आढळला.

व्हिडिओच्या वर्णनामध्ये लिहिले होते: ‘दिल्लीच्या गांधी विहारमध्ये BPSC (बिहार लोकसेवा आयोग) उमेदवारांनी नॉर्मलायझेशनचा (गुणांचे सामान्यीकरण) विरोध केला.’

हा व्हिडिओ ६ डिसेंबर २०२४ रोजी अपलोड करण्यात आला होता.

BPSC विद्यार्थ्यांच्या आंदोलनाबद्दल काही बातम्याही मिळाल्या. पण हा जुन्या आदोंलनाचा व्हिडीओ आहे. या आंदोलनाचा आणि मतचोरीच्या दाव्याचा काहीही संबध नाही.

https://navbharattimes.indiatimes.com/state/bihar/patna/ruckus-outside-bpsc-office-in-patna-police-lathi-charge-on-candidates-for-opposing-normalization/articleshow/116034071.cms

https://www.bhaskar.com/career/news/khan-sir-arrested-in-protest-against-bpsc-what-is-normalisation-process-134081650.html

‘मतचोरी’ दाव्याशी संबंध नाही (No link to the ‘vote theft’ claim)

जुने, असंबंधित व्हिडिओ विरोधी पक्षाने आयोजित केलेल्या ‘मतचोरी’च्या रॅलींचे असल्याचा दावा करत व्हायरल होत आहेत. व्हायरल होत असलेला हा दावा दिशाभूल करणारा आहे.