वास्तु-प्रतिसाद : तांत्रिकदृष्टय़ा योग्य नाही

ही बाब अव्यवहार्य
१२ व २६ डिसेंबरच्या ‘वास्तुरंग’मध्ये ‘विद्युतसुरक्षा’ सदरात लेखकाने दिलेले काही सल्ले हे अव्यवहार्य असून, त्यास नियमांचा आधार नाही. १२ च्या ‘वास्तुरंग’मध्ये ‘प्रत्येक अर्थपिटचा रेझिस्टन्स ३ ओहमपेक्षा कमी असणे आवश्यक आहे.’ व २६ च्या ‘वास्तुरंग’मध्ये अर्थिग रिझल्ट ०.२ ओहमच्या वर जाऊ नये,’ या सूचना अव्यवहार्य आहेत व त्यास कोणत्याही मानकाचा (Standard / Regulation) आधार नाही. अर्थपिटचा रेझिस्टन्स (विद्युत विरोध) हा संबंधित भूमीची रेझिस्टिविटी, पाइपची लांबी व व्यास यावर अवलंबून असतो. साधारणत: भूमीची रेझिस्टिविटी १०० ओहम मीटर धरली जाते. (संदर्भ: कर: ३०४३). या रेझिस्टिविटीच्या जमिनीत ३ मीटर लांबीचा पाइप (जो नेहमी वापरला जातो) वापरून अर्थपिट केल्यास IS: ३०४३ मधील सूत्रानुसार त्याचा रेझिस्टन्स २७ ओहम येतो. (३ ओहम रेझझिस्टन्स येण्यासाठी ४० मीटर लांबीचा पाइप लागेल!) शिवाय विद्युत संचांतील अर्थपिटच्या रेझिस्टन्सपेक्षा संपूर्ण अर्थिग प्रणालीचा रेझिस्टन्सच ग्राह्य़ धरला जातो. कएएए Standard 80-2000 हे मानक अर्थिगच्या बाबतीत जगभर प्रमाण मानले व वापरले जाते. त्यातील तरतुदीनुसार मोठय़ा विद्युत केंद्रात अर्थिग प्रणालीचा रेझिस्टन्स १ ओहमपर्यंत व छोटय़ा वितरण केंद्रात १ ते ५ ओहमच्या दरम्यान असावा अशी शिफारस केली आहे. ही पाश्र्वभूमी ध्यानात घेता सदर दोन लेखांमधील सल्ल्यांना मानकांचा आधार नाही व या सूचना व्यवहार्यही नाहीत. वाचकांना मानकातील तरतुदीची योग्य माहिती असावी म्हणून हा पत्रप्रपंच!
श्रीनिवास मुजुमदार, चारकोप निवृत्त अधीक्षक अभियंता, (म.रा.वि.मं.)